ABŞ tarixində ən böyük korrupsiya qalmaqallarından birinin səbəbi olan tikili – Nyu-York dairəsinin məhkəmə binası.
1850-1860-cı illərdə Amerika siyasətində Uilyam Tvid adlı birisi vardı. Arada konqresmen və Nyu-York ştatının senatoru oldu. 1858-ci ildən Tammani Holla – Demokratlar partiyasının Nyu-Yorkdakı siyasi cəmiyyətinə rəhbərlik edir, buna görə “Boss” ləqəbini daşıyır.
Həmin illərdə Tvid dəhşətli bir korrupsiya mexanizmi qurur. Nyu-Yorkda tikilən, sökülən, qazılan, ucalan, hərəkət edən hər şeydən öz haqqını alır, hər hansı bir fəaliyyət növünə verilən icazədən qazanır. Bəzi iqtisadi fəaliyyət növləri üzərində inhisarını yaradır. Federal, ştat və şəhər büdcəsindən oğurlayır.
Həyat dəfələrlə sübut edib ki, “yeyib doyub” ilə müqayisədə “iştaha diş altındadır” ifadəsi reallığa daha uyğundur. Uilyam Tvid də yeyə-yeyə iştahası açılır, get-gedə daha həyasızlaşır, daha çox oğurlayır.
Şəkildəki binanın tikintisi 1861-ci ildə başladı. Burada görülməyən işlərə görə pul silinirdi, görülən işlərin dəyəri şişirdilirdi. Guya bir aylıq iş müqabilində dülgərə 360 min dollar, iki günlük iş müqabilində isə malakeşə 133 min dollar ödənilmişdi (hesablamalara görə o vaxtın 1 dolları indinin təxminən 23 dollarına ekvivalentdir).
Bina tikintisi ərəfəsində Tvid Massaçusets ştatında mərmər karxanasını satın almışdı və binanın tikintisində işlədilən mərmər ancaq həmin karxanadan alınırdı, özü də baha qiymətə. Binanın otaqlarına səriləcək xalılar üçün guya 350 min dollar, üç stol və qırx stuldan ibarət mebel üçün isə guya 180 min dollar xərclənmişdi. “Boss”un satın aldığı nəzarətçi məmurlar bu ağlasığmaz xərclərdə qəribə heç nə görmürdülər.
Amma satılmayan adamlar da vardı. Onlardan ən birincisi karikaturaçı rəssam Tomas Nast idi. O, mütəmadi olaraq Tvidin karikaturalarını çəkirdi. Deyilənlərə görə, Tammani Holl rəhbəri bunu etməməsi üçün ona 500 min dollar məbləğində rüşvət təklif etmiş, amma rədd cavabı almışdı.
Bütün maxinasiyalar üzündən məhkəmə binası Nyu-York ştatına 12-13 milyon dollar kimi ağlasığmaz məbləğə başa gəldi. Müqayisə üçün, ABŞ 1867-ci ildə Alyaskanı Rusiyadan 7,2 milyon dollara satın almışdı.
Amma məhz bu görünməmiş həyasızlıq Uilyam Tvidin sonunu gətirdi. Onun cinayətlərini ört-basdır edən auditorun bədbəxt hadisə nəticəsində ölümü çöküşünü daha da sürətləndirdi. Yeni auditor maxinasiyalar barədə məlumatı mətbuata ötürməyə başladı. 1871-ci ildə korrupsioner siyasətçi həbs olundu və tikintisinə başlamasından 10 il keçməsinə baxmayaraq, hələ də tam hazır olmayan binada keçirilən məhkəmədə 12 il həbs cəzası aldı, amma yuxarı instansiya məhkəməsi cəzanı 1 ilə endirdi.
Bir il sonra azadlığa çıxan siyasətçiyə qarşı Nyu-York ştatı 6 milyon dollar məbləğində mülki iddia qaldırdı və Tvid İspaniyaya qaçdı. Amma elə Nastın karikaturaları sayəsində burada bir amerikalı tərəfindən tanındı. Nəticədə həbs olunaraq 1876-cı il noyabrında Amerikaya göndərildi.
“Boss” Tvid 1878-ci ilin aprelində, tikintisindən xeyli pul qazandığı Ladlou həbsxanasında ağır pnevmoniyadan 55 yaşında vəfat etdi. Bəzi hesablamalara görə, onun və əlaltılarının oğurladıqları məbləğ 300 milyon (indiki kursla 7 milyard) dollara bərabərdir.
Yadigar Sadıqlı