Türk Akademiyası prezidentinin Bakının memarlıq irsi ilə bağlı məqaləsi beynəlxalq UNESCO jurnalında dərc olunub.
Alp.az-ın məlumatına görə, BMT-nin Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı (UNESCO) tərəfindən 2025-ci ildə nəşr olunan “Memarlıq, Abidələr və Şəhərsalma” beynəlxalq elmi jurnalında Türk Akademiyasının prezidenti, akademik Şahin Mustafayevin tanınmış Azərbaycan tədqiqatçısı professor Cəfər Qiyasi ilə birgə yazdığı məqalə dərc olunub.
Jurnalın ikinci hissəsində dərc olunan “Bakı Divarlı Şəhər, Azərbaycan” adlı əsər, şəhər mühitinin və regionun memarlıq ənənələrinin minilliklər boyu davam edən təkamülünü əks etdirən unikal mədəni fenomen olan qədim və orta əsrlər Bakısının tarixinə və memarlıq irsinə həsr olunub. Müəlliflər Bakı qalasının əsrlər boyu davam edən təkamülünü izləyir: erkən yaşayış məntəqələrindən və Roma istinadlarından tutmuş Şirvanşahlar dövründə geniş tikintiyə və sonrakı transformasiyalara qədər.
Məqalədə qeyd olunur ki, Azərbaycan Respublikasının paytaxtı və Xəzər dənizindəki ən böyük liman olan Bakının taleyi Xəzər dənizi ilə ayrılmaz şəkildə bağlı olub və qalır, yeraltı sərvətləri neft və qazla olduqca zəngin olan Abşeron yarımadasının coğrafi mövqeyi ilə müəyyən edilir. Yazılı tarixi mənbələrdə qeyd olunur ki, əsrlər boyu təbii qazların yerdən çıxması və yanması Bakının fərqli bir xüsusiyyəti olub və ona ali güc kimi oda sitayiş edən qədim xalqların nəzərində xüsusi bir müqəddəslik aşılayıb.
Bundan əlavə, Bakının şəhər mərkəzi kimi formalaşması və tarixi taleyi qədim dövrlərdən bəri Azərbaycanı kəsişdirən quru və dəniz ticarət yolları şəbəkəsi ilə sıx bağlıdır. Əslində, Bakı qədim İpək Yolu boyunca yerləşən bir şəhərdir. Şəhərsalmanın təkamülü və şəhərin memarlıq görünüşü Bakının əsrlər boyu şahidi olduğu inkişaf mərhələlərini əks etdirir.
Məqalədə şəhərin tarixi nüvəsi və UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilmiş İçərişəhərin əsasını təşkil edən şəhər quruluşu, hörgü texnikaları, planlaşdırma həlləri və dekorativ elementlərin ətraflı təhlili verilir. Tədqiqatda həmçinin Bakı memarlığı Xəzər sahili mühitinin xüsusiyyətləri və əsrlər boyu şəhər quruluşunu formalaşdıran iqtisadi proseslər (ticarət, sənətkarlıq və neft hasilatı) ilə müqayisə edilir.
Qafqaz və Türk dünyası mədəniyyətlərinin qarşılıqlı təsirinə xüsusi diqqət yetirilir ki, bu da özünəməxsus Bakı memarlıq ənənəsinin inkişafına səbəb olur. Müəlliflər yerli Azərbaycan ənənələrinin, İslam ornamental naxışlarının, fars kompozisiya texnikalarının, Osmanlı istehkam elementlərinin və sonrakı Avropa memarlıq təsirlərinin şəhərin görünüşündə necə bir-biri ilə əlaqəli olduğunu nümayiş etdirirlər. Məqalənin metodoloji əsası arxeoloji tapıntılar, yazılı mənbələr və tarixi planlardır.
Məqalənin tam mətnini aşağıdakı linkdə oxuya bilərsiniz:
https://www.academia.edu/129418366/The_Walled_City_of_Baku_Azerbaijan
