Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskinin aprelin 5-də BMT Təhlükəsizlik Şurasındakı çıxışı çox səs-küy doğurdu.
Məsələdən xəbərsiz olanlar üçün qısaca deyək ki, Zelenski öz çıxışında Rusiyanın təcavüzü ilə bağlı verilən qərarlara bu dövlətin veto qoyaraq cinayətlərə haqq qazandırdığını bildirib.
Buna görə də, Ukrayna dövlət başçısı BMT Təhlükəsizlik Şurasının formatında dəyişiklik etməyi, ya da Rusiyanın öz aqressiyası ilə bağlı qərarlara veto qoymasına mane olmağı təklif edib. Üçüncü variant da var: Ukrayna Prezidenti heç bir şey edə bilməyəcəyi halda BMT-ni özünü buraxmağa çağırıb.
Bu çıxış yalnız öz radikallığı ilə fərqlənmədi. Həm də minlərlə, hətta milyonlarla insanın ürəyindən keçən, çoxdan demək sözləri özündə ehtiva edirdi. Burda söhbət yalnız Ukraynadan getmir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı yarandığı gündən bəri, hər hansı ciddi fəaliyyəti, hansısa xalqı soyqırımdan, zülmdən xilas edəcək fərqli bir davranışı ilə yadda qalmayıb.
BMT Təhlükəsizlik Şurasının yalnız bu şuranın daimi üzvlərinin təhlükəsizliyini qoruduğu heç kimə sirr deyil.
Nə Avropa ölkələrinin, xüsusilə də Fransanın Afrikada törətdiyi qətliamlara ciddi reaksiya görüldü… Nə Əfqanıstan və İraqda baş verənlərə… Nə də Azərbaycan ərazilərinin 30 ilə qədər işğalda qalmasına.
Göründüyü kimi, hətta Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyən, Ermənistanın işğalçı olduğunu təsdiq edən və ən əsası, gözəl səslənən dörd qətnamə var idi. Bu qətnamələrin icrasına supergüclər – BMT Təhlükəsizlik Şurasının üzvləri nəzarət etməli, daha doğrusu təşəbbüs göstərməli idilər. Super güclər Ermənistanı işğalı sonlandırmağa məcbur edən addımlar atmalı idi. Amma bu illər ərzində gördüyümüz nə oldu?
Ermənistana qarşı nəinki bir sanksiya tətbiq edilmədi, əksinə, Ermənistana və Azərbaycan ərazilərindəki separatçı rejimə yardımlar edildi. Azərbaycana qarşı isə ABŞ-da 907-ci düzəliş qəbul olundu. Əgər Azərbaycan öz hərbi gücünü yaratmasaydı, sözügedən işğal faktı nəinki daha 30 il, hətta əbədiyyən davam edə bilərdi.
İndi yenidən qayıdaq gündəmə – Ukrayna məsələsinə. Zelenskinin daha əvvəl də dediyi kimi, bu gün Ukraynanın özünü müdafiə etməyə qadir güclü dövlətə çevrilmədən öz hədəflərinə çatması mümkün deyil.
Kiyevi və bir neçə önəmli şəhəri mühafizə etmək, “Javelin” ilə tankları partlatmaq, qəfil pusqularla RF kolonlarını dağıtmaq hələ işin başlanğıcıdır.
Bundan sonrakı mərhələ əks-hücum olmalıdır. O imkanlar isə Ukraynada məhduddur.
Qərb ölkələri isə nəyisə gözləyir, “yüngülvari” silah sursatla, öz elektoratlarına hesablanan populist bəyanatlarla işi bitmiş hesab edirlər.
BMT TŞ-nin başqa bir üzvü Çindən danışmağa ehtiyac yoxdur. Rəsmi Pekinin indiki halda etdiyi və edə biləcəyi ən yaxşı şey neytral qalmaqdır.
Kənardan baxıb, “haha, Rusiya qoşunları döyüşə bilmir” deməklə, qətliama məruz qalan günahsızları dirildə bilməyəcəyik.
Buna görə də, ciddi addımlara ehtiyac var. Məsələn, nə kimi addımlar? BMT Təhlükəsizlik Şurasında ümumi səsvermə keçirilsə, əminəm ki, üzv ölkələrin əksəriyyəti Ukraynada səmanın bağlanması və həmçinin Rusiyanın da bu qərar üzrə veto hüququnun məhdudlaşdırılması üçün səs verə biləcəklər.
Əgər belə bir “möcüzə” baş versə, gələcəkdə nəinki Ukrayna, digər ölkələrin də təhlükəsizliyinə zəmanət verilmiş olar. Burda söhbət heç Rusiyadan da getmir, hər hansı qərarla bağlı “maraqlı tərəf”in veto hüququnun məhdudlaşdırılması bir yenilik ola bilər.
Bu presedent bir çox müharibələrin qarşısını alar, amma BMT TŞ-də təmsil olunan digər superdövlətlərin də əl-qolunu da bağlayar: beləliklə də, kiçik ölkələr daha böyük dövlətlərdən qorxmaz… Bu, həm də kiçik ölkələrin öz aralarında fraksiya(lar) yaratması və BMT TŞ-yə təzyiq etməsi anlamına gələr – qısaca, BMT içində yeni BMT. Hətta bir neçə BMT…
Bundan sonra, ABŞ belə istədiyi ölkəni bombalaya bilməz!
Məhz buna görə də, belə bir islahatın baş tutacağını güman etmirəm. Çünki, bu, BMT-də “pis nümunə”yə çevrilə bilər.
Nəticə nə olacaq? Ukrayna üçün bir-iki bəyanat səsləndirib, Zelenskiyə də bir-iki beynəlxalq mükafat verib, bu işi bitmiş sayacaqlar.
Görəsən, bundan sonra növbə hansı bədbəxt ölkənin olacaq?
Rüfət Əhmədzadə
Alp.Az
