Prinsipcə, heç bir xalqın ünvanına təhqiramiz ifadə işlətmək, onu aşağılamaq, xor görmək olmaz. Məsələn, hansısa xalqı bütövlükdə “kütbeyin”, “alkaş”, “oğraş”, “homoseksual”, “barbar”, “cahil”, “satqın” elan etmək düzgün deyil.
Bu, birincisi, faşizmdir və dünya ictimaiyyəti tərəfindən qətiyyətlə rədd edilən, qınanılan hərəkətdir.
İkincisi, xalq vahid orqanizm olmadığı üçün üstünə yapışdırılan damğa-epitet heç bir halda həqiqəti əks etdirmir.
Məsələn, beynəlxalq tədbirlərdə – forum və simpoziumlarda kifayət qədər yüksək intellektli monqol alimlərə, jurnalistlərə rast gəlmək olur. Alkoqola meylli olmayan yüz minlərlə rus və ya fin var. Fransızların içində yüz minlərlə adam var ki, ailədə mühafizəkardır, həyat yoldaşlarına sadiqdirlər və heç də onları nikahdankənar cinsi əlaqələrə təhrik etmir, xəyanətlə üzləşəndə isə üstündən keçmirlər. Yaxud hollandların arasında homoseksualizmə meylli adamlar başqa ölkələrdə olduğundan çox deyil. Dünyaya “barbar” və “cahil” kimi təqdim edilən xalqların içində də milyonlarla mədəni və savadlı adam var.
Təəssüf ki, dünya üzündə olan xalqların çoxu zaman-zaman, yaranmış situasiyaya uyğun olaraq bu və ya digər xalqın ünvanına ümumiləşdirilmiş şəkildə təhqiramiz epitet yapışdırır: “Onların hamısı belədir”. Elə deyil. Heç bir millətin hamısı elə ola bilməz. Mütləq yaxşısı-pisi, nadanı-ziyalısı, mədənisi-vəhşisi, humanisti-qəddarı, oğrusu-doğrusu, militaristi-sülhpərvəri, şovinisti-kosmopoliti var.
Bəzən bizim ünvanımıza da, tutaq ki, Rusiyada “bazar adamı” deyir, dərimizin rənginin bir az əsmər olmasına sataşaraq “qara…” adlandırırlar, xoşumuz gəlirmi? Gəlmir. Çünki Rusiyada yaşayan həmvətənlərimizin heç də hamısı bazarlarda çalışmır. Ticarət, xidmət, iaşə sektorunda çalışanlarımız çox ola bilər, amma elm sferasında, bank sistemində, sənət mühitində fəaliyyət göstərənlərimiz də kifayət qədərdir.
Keçmiş səfir İsfəndiyar Vahabzadənin rusiyalı faşist (“liberal demokrat” qılıqlı) Vladimir Jiriniovskiyə ünvanladığı təhqiramiz epitet bu baxımdan təqdirəlayiq deyil. Diplomat rütbəsi daşımış ziyalı bir şəxs belə asanlıqla hissə qapılmamalı, bütün situasiyalarda təmkinini qorumalı, sözünün məsuliyyətini bilməlidir.
Əslində keçmiş səfirin bu xoşagəlməz sözləri müəyyən dairələrdə gərginlik yaratsa da, iki dövlət arasında müharibəyə səbəb olasl deyil. Rusiyanın təəssübünü çəkərək hövllənmiş, bir xeyli də qorxub həyəcanlanmış adamlar bir az toxtasalar, yaxşıdır. Ona qalsa, jirinovskilər, solovyovlar, digər …ovlar, …yevlər müxtəlif vaxtlarda ünvanımıza bundan beş qat artıq təhqiramiz ifadələr söyləyib, açıq düşmənçilik ediblər, amma onlara “özünüzü yığışdırın” deyən olmayıb.
İsfəndiyar Vahabzadənin Rusiyanın mülki və hərbi kəşfiyyatının agenti olması barədə get-gedə yayğınlaşan fikirlər də var. Adam qalır belə. Bir şey bilirlər, elə deyirlər, yoxsa bu, sadəcə, gümandır, bəlli deyil. Hesab olunur ki, keçmiş səfir bu sözləri ona görə səsləndirib ki, Kremlin qəzəb şimşəklərini üstümüzə çəksin, yəni adam bir növ ruslara koordinat verib.
Amma Vahabzadənin böyüdüyü ailənin ruhuna, təfəkkür tərzinə bələd olanda bu qənaətə gəlmək olar ki, o, bunu qəsdən yox, bədahətən də deyə bilərdi. Çünki hələ 60 il öncə öz xalqının aşağılanmasını sinirə bilməyən və yazdığı “Gülüstan” poemasında xalq olaraq ünvanımıza “baran” və “xər” deyilməsinə etiraz edən kişinin – Bəxtiyar Vahabzadənin oğludur və onun Jirinovskiyə cavabı ailədə götürdüyü impulslardan qaynaqlanmış ola bilər.
İndi ölkəmizdə İsfəndiyar Vahabzadəni tənqid etməklə yanaşı, təhqir edınlər, hətta onu “bambılı” adlandıranlar da var. Adam bir yanlış söz deyib, olub-bitib, irad bildirməklə, qınamaqla məsələnin üstündən keçmək olar. Amma biz özümüzü elə aparırıq, sanki Rusiya nüvə başlıqlarını üstümüzə tuşlayıb və əvəzində Vahabzadənin kəlləsini tələb edir.
Bu cür davranış uzun illər imperiya müstəmləkəsi olmağın yaratdığı ovqatdan, metropoliya qarşısında xroniki qorxudan doğur. Biz hər zaman ağaya qulluq göstərən, özünü onun şərəf və namusunun qoruqçusu kimi görən sadiq qul rolundan imtina etməliyik.
Xalid KAZIMLI
