Rusiyanın Ukraynaya məxsus iki bölgəsini “müstəqil dövlət” kimi tanımasından sonra hamı ABŞ-dan adekvat reaksiya gözləyirdi. Amma ABŞ prezidenti Co Bayden Bayden Rusiyanın iki böyük maliyyə şirkətinə və 5 nəfərli Putih kadrına sanksiya tətbiq etməklə kifayətləndi. “Bu qərarla Rusiyanın Qərbdən borc alma imkanı olmayacaq” bəyanatı ilə Ukraynaya ürək-dirək verən Bayden “Rusiyanın Ukraynaya doğru addımlarını işğalın başlanğıcı” olduğunu anladığını bildirib. ABŞ Prezidenti bu sanksiyaların Rusiyaya qarşı tədbirlərin ilk hissəsi oldunu bildirmişdi.
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin dünən Ağ Evdə keçirdiyi mətbuat konfransında Ukraynanın iki bölgəsini “müstəqil dövlət” kimi tanıdığını açıqladığını xatırladan Bayden, “Sadə dillə desək, Rusiya Ukraynanın böyük bir hissəsini zəbt etdi” ifadəsini işlətdi. Putinin dünən gecə bu iki bölgəyə əsgər göndərmək qərarına gəldiyini xatırladan Bayden, “Mənim nöqteyi-nəzərimə görə, Putin daha çox torpaq sahəsinə güc yolu ilə sahib olmaq üçün əsaslar hazırlayır. Əgər onun dünən axşam etdiyi çıxışı dinləsəniz, Putinin daha da irəli getmək üçün səbəblər ortaya qoyduğunu özünüz də görə bilərsiniz. Bu, Rusiyanın Ukraynanı işğalının başlanğıcıdır”,- deyə bildirməklə Rusiyanın yaxın planlarından xəbərdar olduğunu etiraf etmişdi.
Rusiyanın bu addımlarına cavab olaraq Rusiyaya 2014-cü ildəkindən daha çox sanksiya tətbiq edəcəklərini bildirən Bayden soruşub: “Rusiya bu işğalda daha da irəli gedərsə, biz də əlavə sanksiyalar tətbiq edə bilərik. Allah xətrinə, görəsən Putinin qonşularına məxsus torpaqlardakı qondarma reimlərə müstəqillik verməkdə fikri nədir?”Əslində Bayden sual verən tərəf deyil, suallara cavab verən tərəf olmalı idi, lakin bunu anladığı üçün jurnalistlərə sual vermək imkanı da yaratmadı.
Daha əvvəl isə sanksiya tətbiq olunacaq banklar arasında arasında Bank VTB, Sberbank, PSB, Xarici İqtisadi Bank (VEB) və “Qazprombank”ın adları yer alırdı. Bu sanksiyalarla ABŞ Rusiya hökumətini Qərb maliyyə institutlarından təcrid etməyi, nə Avropa, nə də ABŞ bazarından borc ala bilməməsini təmin etmək istəyir.
Bundan başqa Bayden Putinə yaxın şəxslərə və Putinin ailə üzvlərinə qarşı sanksiya tətbiq edib, bu şəxslərin ümumi sayı cəmi 5 nəfərdir. Beləliklə ABŞ Maliyyə Nazirliyi Rusiyanın 2 bankına və onların 42 törəmə müəssisəsinə, həmçinin 5 nəfərə sanksiya tətbiq edib. Bu banklardan biri Xarici İqtisadi Bank (VEB), digəri isə Sənaye Rabitə Bankdır (PSB). Rusiya prezidenti Vladimir Putinin yaxın çevrəsindən sanksiya tətbiq edilən 5 nəfərin siyahısında Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin direktoru, Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü Denis Aleksandroviç Bortnikov və onun oğlu Aleksandr Vasilieviç Bortnikov, PSB-nin icraçı direktoru Pyotr Mixayloviç Fradkov, Prezident Administrasiyasının rəhbərinin müavini Sergey Vladilenoviç Kiriyenko və oğlu Vladimir Sergeyeviç Kiriyenko yer alır (Azərbaycan, ABŞ və Türkiyə mətbuatında ata və oğulun adı yanlış olaraq eyni yazılıb. Serqey oğlu Sergey absurd səslənsə də kimsə buna diqqət etməyib).
Almaniya kansleri Olaf Şolz isə Rusiya təbii qazını ölkəyə nəql edəcək “Şimal axını 2” layihəsinin təsdiq prosesini dayandırdıqlarını və Ukrayna bölgələrinin ayrılmasını qəbul etmədiklərini bildirib. Rusiyanın bu addımından sonra “Şimal axını 2” təsdiq edilməyəcəksə, Almaniya təbii qaz idxalını şaxələndirməyə məcbur olacaq.
Rusiyanın illik gəlirinin 60 faizi karbohidrogen məhsullarından əldə etdiyini nəzərə alsaq, Avropanı cəzalandırmaq üçün Kremlin “Şimal axını 1” xəttinin “təmirə dayandırılması” ehtimalı azalır. Amma Moskva çox sıxışdırılarsa, buna da gedə bilər. Dünən Rusiyanın baş naziri D.Medvedev də “1000 kub.metri qaz üçün 2000 avro ödəcəyiniz Avropaya xoş gəldiniz” bəyanatı da Moskvanın “Şimal axını 1” xətti ilə qaz ötürülməsini məhdudlaşdıra biləcəyinə işarə idi.
Avropa İttifaqının (Aİ) Xarici Əlaqələr və Təhlükəsizlik Siyasəti üzrə Ali Nümayəndəsi Josep Borrell də Moskva rəhbərliyinin Ukraynanın şərqindəki rusiyapərəst separatçı reimin tanıması qərarını dəstəkləyən Rusiya parlamentinə etirazını bildirib.
Josep Borrell Dövlət Dumasının deputatları, Rusiya parlamentinin aşağı palatasının üzvlərinə, “hərbi sektor”a cavabdeh olan şəxslərə və bir neçə banka sanksiya tətbiq ediləcəyini bildirib. Aİ rəsmisi Rusiya Ukraynanı işğal edərsə, başqa sanksiyalar tətbiq edəcəklərni də vəd edib.
Avropa İttifaqının Rusiyaya tətbiq ediləcək sanksiyaları Rusiya əsgərlərinin ölkəyə girişinə icazə verən Dövlət Dumasının 351 deputatı və hər iki separatçı bölgəyə maliyyə dəstəyi verərək sabitliyi pozan 27 nəfəri hədəf aldığını bildirib.
Rusiyanın Ukraynanın şərqindəki rusiyayönümlü separatçıların qondarma administrasiyalarını rəsmən tanımaq qərarından sonra Böyük Britaniya Rusiyanın 5 bankına və 3 nəfərə sanksiya tətbiq etmək qərarını açıqladı.
Böyük Britaniyanın baş naziri Boris Conson Ukraynadakı son vəziyyətlə bağlı parlamentdəki çıxışında Rusiyanın dünənki qərarını “Ukraynanın bir dövlət olaraq legitimliyini inkar etmək” kimi qiymətləndirib.
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin genişmiqyaslı hücum üçün “bəhanə” uydurduğunu söyləyən Conson, “Ən pisi odur ki, 44 milyon kişi, qadın və uşaqdan ibarət bir Avropa ölkəsi, Putinin bir gecədə anlatdığı əsassız, absurd və hətta mistik səbəblər ilə genişmiqyaslı işğalçı müharibənin hədəfinə çevrilir”.
Conson həmçinin üç varlı şəxsin, Gennadi Timçenko, İqor Rotenberq və Boris Rotenberqin də sanksiyaya məruz qalacağına diqqət çəkərək bildirib ki, bu şəxslərin Böyük Britaniyadakı bütün aktivləri dondurulacaq, onların ölkəyə səfərləri ilə bərabər şəxs və təşkilatlar ilə əlaqəsi qadağan ediləcək.
Rusiyaya qarşı sözügedən sanksiyaların birinci mərhələ olduğunu və genişmiqyaslı işğal halında “daha çox sanksiyalar” tətbiq edə biləcəklərini ifadə edən Conson əlavə edib ki, biz uzun sürən böhrana özümüzü hazırlamalıyıq.
Dünən axşam Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski ilə görüşündə Conson Ukraynanın daha çox hərbi yardım tələb etdiyini də və Böyük Britaniyanın Ukraynaya dəstəyini davam etdirəcəyini, həmçinin əlavə yardım tələblərini də nəzərdən keçirəcəyini qeyd edib.
Ağ Ev Rusiyanın separatçı Donetsk və Luqansk xalq respublikalarını tanımasından sonra Almaniyanın Rusiya qazını Almaniyaya daşıyacaq “Şimal axını 2” qaz kəmərinin sertifikatlaşdırma prosesini dayandırmaq qərarını dəstəkləyib.
Ağ Evin sözçüsü Cen Psaki Twitter hesabından verdiyi açıqlamada xatırladıb ki, ABŞ prezidenti Co Bayden Rusiya Ukraynanı işğal edəcəyi təqdirdə “Şimal axını 2”-nin irəliləməsinin qarşısını almaq üçün Almaniya ilə uzun müddətdir ki, birlikdə hərəkət edir.
“Şimal axını 2” layihəsi yarandığı gündən Avropa İttifaqını iki yerə bölüb. Layihə hər il 55 milyard kubmetr Rusiya qazının Baltik dənizi vasitəsilə Almaniyaya nəqlini nəzərdə tuturdu.
Layihənin ümumi dəyəri 10 milyard avrodur. ABŞ, Ukrayna, Polşa və Baltikyanı ölkələrin tikintisinə qarşı olduqları layihənin tərəfdaşları arasında “Shell”, OMV, “Engie”, “Uniper” və “Wintershall” kimi şirkətlər, həmçinin layihə sahibi “Qazprom” da var. Layihəyə qarşı çıxan ölkələr “Şimal axını 2”nin Avropanın Rusiyadan asılılığını artıracağını iddia edirlər.
Nəticə
Əslində Rusiya uzun müddətdir ki, Qərbdən maliyyə vəsaiti əldə edə bilmir. Fərdlərə və banklara sanksiyalar əvvəllər də tətbiq edilib və onlar qüvvədədir. 750 nəfərlik sanksiya siyahısına 5 nəfər də əlavə olunub. 750 yaxud 755 nəfər- bu nəyi dəyişəcək?
Bu tip sanksiyalar həm də daha ağır formada İrana da tətbiq edilmişdi. İran vəsait itirdi, iqtisadiyyatı zəiflədi, amma eyni zamanda yerli istehsalı inkişaf etdi və gücləndi. ABŞ və müttəfiqləri nədənsə Rusiyaya qarşı daha təsirli ola biləcək SWIFT-dən xaric olunma və Kremlin dollar ticarət zonasından xaric olunması barədə danışmırlar, onlardan heç biri şəxsən Putinə qarşı addımlar barədə açıqlama vermirlər. Halbuki İran nümuməsində SWIFT-dən xaric olunma Tehrana daha ciddi təsir göstərmişdi.
İstənilən halda ABŞ, NATO və Aİ, 2014-cü ildə olduğu kimi yenə də Ukraynaya söz verdilər, amma Kiyevin ehtiyac duyduğu qədər hərbi dəstək vermədilər. Onların hamısı bir yerdə Türkiyənin etdiyi yardımın yarısını etmədilər. Halbuki NATO-nu demirəm, ABŞ hərbi potensialı Rusiyanın 8-10 dəfə üstələyir. Nəticədə Ukrayna ərazi, Rusiya isə maliyyə itkisinə məruz qaldı. Sanki Ukraynanı NATO-ya çəkməkdə məqsəd, Rusiyanı Ukrayna ərazisinə müdaxiəyə itələməkdən və buna görə də Moskvaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməkdən ibarət idi. İndi sual olunur: Bu sanksiyalar Ukraynanın ərazi bütövlüyünü və ya məruz qaldığı itkilərə görə kompensasiyanı təmin edəcəkmi? Təbii ki, xeyr. Amma qlobal güclər Ukraynaya nüvə silahından imtinaya görə təhlükəsilik zəmanəti vermişdilər. Cənnət kimi Ukraynanı hardan hara sürüklədiniz. Bu gün artıq Kiyev, Odessa, Nikolayev, Xarkov, Kramatorskda silsilə partlayışlar baş verirsə, Xarkovda böyük yanğın baş verirsə, mülki əhali ölkənin ən böyük şəhərlərində köçürsə, o zaman tətbiq etdiyiniz sanksiya da, verdiyiniz zəmanət və sözlər də başınıza dəysin! Əgər Ukraynanı qorumayacaqdınızsa, onu bu atəşə atmalı deyildiniz. Kimsə düşünməsin ki, Ukraynanı işğal edilməsi ilə Rusiya dayanacaq. Yazda rus əsgəri Polşa sərhəddində görünsə, təəccüblənməyin.
Biz isə vətəndaş olaraq qardaş Ukraynanı və onun ərazi bütövlüyünü dəstəkləyirik. İnanırıq ki, tez gec seperatçılar, Qarabağdakı qondarma rejimin aqibətini yaşayacaqlar.moderator.az
Ədalət Verdiyev, hərbi ekspert
