“Çariça Tamar” adlı batalyon almanlara əsir düşən gürcülərdən ibarət idi və 1943-cü ilin iyununda Polşada təşkil olunmuşdu. İki ay sonra Qərbə göndərildi və Niderlandın Zandvoort şəhərində yerləşdirildi. 1945-ci ilin fevralında isə batalyon Teksel adasına göndərildi.
Qitənin sahilləri kimi Teksel adası da Amerika və Britaniya qüvvələrinin müdaxiləsinə qarşı möhkəmləndirilmişdi. Amma müttəfiqlər hələ 1944-cü il iyunun 6-da Fransaya desant çıxararaq ikinci cəbhəni açmışdılar. Teksel adası öz əhəmiyyətini itirsə də, almanla buranı hələ müdafiə edirdilər.
Batalyonunun tərkibində 800 gürcü və 400 alman vardı. Müharibənin artıq sona çatmaq üzrə olduğunu görən gürcülər almanlar tərəfinə keçmələrinin günahını yumaq barədə düşünürdülər. Nəticədə üsyan qaldırmaq qərarına gəldilər.
Aprelin 5-dən 6-na keçən gecə gürcülər yatmış almanların boğazlarını kəsərək öldürməyə başladılar. 200-dən çox alman öldürülsə də, hamını səssiz öldürmək mümkün olmadı. Atışma başladı və almanlar adanın artilleriya batareyaları yerləşən yerlərində möhkəmlənə bildilər.
Avropada vəziyyətin acınacaqlı olmasına baxmayaraq alman komandanlığı gürcü üsyanını yatırmaq üçün adaya 2 min nəfərlik qoşun göndərdi. Xüsusən mayak ətrafında gərgin döyüşlər getdi. Aprelin 25-də üsyanın rəhbəri Şalva Loladze öldürüldü. Məğlub olan gürcülər adanın içərilərinə doğru çəkilərək partizan müharibəsinə keçdilər.
Teksel adasında döyüşlər hətta Almaniya kapitulyasiya aktına imza atandan sonra da davam etdi. Buna görə də gürcü üsyanı İkinci dünya müharibəsinin Avropadakı son döyüşü hesab edilir.
Yalnız mayın 20-də adaya Kanada hərbçiləri çıxdıqdan sonra almanlar silahı yerə qoydular. Bu zaman cəmi 228 gürcü sağ qalmışdı. Almanlar tərəfdə ölənlərin sayı isə 800-dən çox idi. Döyüşlər zamanı 117 yerli sakin də həlak oldu.
SSRİ-yə göndərilən gürcülərin hamısı “vətən xaini” kimi həbsə məhkum edildilər və yalnız 1955-ci ildə verilən amnistiyadan sonra azadlığa çıxdılar.
2005-ci ildə Gürcüstan prezidenti Mixail Saakaşvili niderlandlı həyat yoldaşı ilə birlikdə Tekseldə dəfn olunan gürcülərin məzarını ziyarət etdi.
Yadigar Sadıqlı
