“Ümid edirəm ki, Qarabağda uzunmüddətli sülh olacaq”
Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi tanınmasında böyük xidmətləri olan görkəmli ictimai-siyasi xadim Ceyhun Hacıbəylinin Fransada yaşayan gəlini Paskal Hacıbəyli Buşe (Timuçin Hacıbəylinin həyat yoldaşı) dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin heykəlinin illər sonra Şuşaya qaytarılmasına münasibət bildirib. Paskal Hacıbəyli Buşe açıqlamasında Azərbaycan Ordusu tərəfindən Şuşa şəhərinin erməni işğalçılarından azad edilməsindən də bəhs edib:
-Həyat yoldaşım Timuçin əmisi Üzeyir bəyin heykəlinin illər sonra yenidən Şuşaya – Hacıbəylilər ailəsinin “beşiyi”nə qaytarıldığını görsəydi çox xoşbəxt olardı, gözü arxada qalmazdı. Onun atası Ceyhun Hacıbəyli, əmisi Zülfüqar Hacıbəyli də Şuşa şəhərində dünyaya göz açıblar. Timuçin Şuşadakı ailə evlərinin (ev muzeyi) dağılmasına görə dərindən kədərlənirdi. 1976-cı ildə Timuçin əmisi oğlu Niyazi ilə birlikdə Şuşada qalan zaman çoxlu şəkillər çəkmişdi. Həmin şəkilləri mən sizə göndərirəm.
-Bəs siz Şuşanı görmək istərsiniz?
-Əlbəttə ki, mən Şuşanı çox görmək istəyirəm.
-Şuşanı da işğaldan azad edən Azərbaycan Ordusuna nə demək istərsiniz?
-Şuşanı azad etdikləri üçün bütün Azərbaycan əsgərlərinə təşəkkür edirəm. Ümid edirəm ki, Qarabağda uzunmüddətli sülh olacaq.
İllər öncə Paskal Hacıbəyli Buşe və oğlu Benjamin Hacıbəyli ilə baş tutan eksklüziv müsahibələri də olduğu kimi təqdim edirik:
Ceyhun Hacıbəylinin gəlini, Timuçin Hacıbəylinin həyat yoldaşı Paskal Hacıbəyli Buşe:
– 1959-cu ildə Paris ətrafında dünyaya göz açmışam. Fransalıyam. Sarbonna Universitetində Psixologiya və Paris Siyasi Araşdırmalar Universitetində İnsan resursları fakültəsində təhsil almışam. Uzun müddət HR mütəxəssisi işləmişəm, indi isə Avropa sosial fondunda inzibati və maliyyə administratoru işləyirəm.
– Necə oldu ki, Hacıbəylilərin gəlini oldunuz?
-Mən Timuçinlə ilk dəfə 1984-cü ildə qarşılaşmışam. 1988-ci ildə isə ailə həyatı qurduq. 1990-cı ildə bizim bir oğlumuz dünyaya gəldi. Adı Benjamindir.
– Timuçin Hacıbəyli necə insan idi?
– Timuçin Fransanın Nitsa şəhərində doğulub. O, Azərbaycan dilində danışmırdı. İlk dəfə 1985-ci ildə Azərbaycana getmişdi. O, 1993-cü ildə isə dünyasını dəyişdi. Timuçinin birinci nikahından bir oğlu var idi, adı Jan Klementdir.
– Qayınatanız Ceyhun Hacıbəylini heç görmüsünüzmü?
-Ceyhun Hacıbəyli 1962-ci ildə vəfat edib. Buna görə də mən onu heç vaxt görməmişəm. Həyat yoldaşım həmişə öz ailəsi ilə fəxr edirdi. 1945-ci il müharibəsində onun atası, anası, əmisi və qardaşı Fransa üçün həyatlarını fəda etmişdilər. Timuçin uzun müddət Ramiz Abutalıbovla birlikdə çalışıb. O, atası ilə bağlı sənədləri Ramiz müəllimə verib.
Həyat yoldaşım xərçəng xəstəliyindən dünyasını dəyişdikdən sonra mən Hacıbəylilər ailəsinin tarixini oğlum Benjamin üçün qoruyub saxlamağa çalışdım. Mən azərbaycanlılara Parisdə Ticarət Palatası yaratmaqda kömək etdim. Həmin Palatada ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə müşavir işləmişəm. Heydər Əliyevin Parisə səfərinin təşkil olunmasında iştirak etmişəm.
– Sizin üçün Üzeyir Hacıbəyov kim olub?
– Əlbəttə ki, Üzeyir Hacıbəyov musiqisi ilə tanışam. O, Qərb və Şərq musiqilərini sintez edən bəstəkar idi. Ənənəvi Azərbaycan musiqisinin dünyada tanınan məşhur milli musiqilər – məsələn, Rusiya, Türkiyə, Skandinaviya və İspan musiqisi kimi,- məşhurlaşması üçün çox çalışıb. “Arşın Mal Alan” həzin musiqili komediya, “Koroğlu” isə möhtəşəm operadır.
Ceyhun Hacıbəylinin Fransada yaşamış oğlu Timuçinin (1921—1993) övladı Benjamin Hacıbəyli:
“27 yaşım var. Fransanın cənubundakı Nice şəhərində anadan olmuşam. Parisdə böyüdüm. Parisdə və Lyonda Riyaziyyat, Kompüter elmləri və iqtisadiyyatı üzrə təhsil almışam. Hazırda Fransa İqtisadiyyat Nazirliyi üçün iqtisadi analizlər hazırlayıram”.
– Siz Azərbaycanda hörmətli bir nəslin nümayəndəsisiniz. Hacıbəylilər nəsli barədə nə düşünürsünüz? Bu ailənin digər üzvləri ilə əlaqə saxlayırsınız?
-Bilirəm ki, ailəmizi Azərbaycanda hər kəs tanıyır. Bununla da fəxr edirəm. Bir çox sahələrdə uğurlu işlər görmüş doğmalarımız var. Belə bir nəslin nümayəndəsi olmaq mənim üçün böyük şansdır.
Təəssüf ki, ailəmizin digər üzvləri ilə əlaqəmiz yoxdur. Azərbaycandakılarla olan əlaqələrimiz rus inqilabından bəri kəsilib. Sovet İttifaqı dövründə xaricdəkilərlə təmaslar riskli idi. 70-ci illərə qədər ailəmizin üzvləri arasında demək olar ki, heç bir əlaqə olmayıb. Bilirəm ki, atam 70-ci illərdə Niyazi ilə tanış idi. Ancaq mən atamı çox görə bilmədim. Buna görə də mən heç kəslə əlaqə qura bilmədim.
– Necə bir ailədə böyüdünüz? Uşaqlıq xatirələrinizi bölüşərdiniz…
-Mənim 3 yaşım olanda , atam Timurçin vəfat edib. Məni anam Pasqal Hacıbəyli Buşet böyüdüb. Mən özüm də tək uşaq idim. Atam da yox idi. Belə bir ailədə böyüdüm. Bu məni anama daha çox yaxınlaşdırdı. Amma heç vaxt güclü bir ailə hissini duymadım. Mən çox yalnız bir uşaq idim.
– Azərbaycan sizin üçün nə məna ifadə edir? Bakıya, Azərbaycana səfər etmək istəyirsiniz?
-Ailəmizin bir hissəsi Azərbaycanda yaşayıb. Mənim üçün Azərbaycanın xüsusi bir yeri var. Artıq iki dəfə Bakıya getmişəm və tezliklə yenidən ziyarət etmək istərdim.12 və 15 yaşım olanda ora getmişdim. Şəhər bu 3 il ərzində çox dəyişmişdi. Düşünürəm ki, bu gün mən Bakını tanımaram.
– Sizin fikrinizcə Üzeyir Hacıbəyli kim olub? Onunla aranızda oxşarlıqlar varmı?
-Üzeyir bəy mənim babam Ceyhun Hacıbəylinin qardaşıdır. Bilirəm ki, o, ailəmizin ən tanınmış üzvü olub. Onun necə bir insan olması ilə bağlı heç nə deyə bilmərəm. Amma musiqilərini çox yaxşı bilirəm. Bizim aramızda bir o qədər də oxşarlıq yoxdur. O,bəstəkar olub. Uşaq olan zaman musiqini öyrənməyə çalışdım. Çox təəssüf ki, bu məndə yaxşı alınmadı…
– Üzeyir bəyin musiqilərini dinləyən zaman hansı hissslər keçirirsiniz?
-Əlbəttə ki, mən qürur duyuram. Azərbaycan mədəniyyəti ilə birbaşa əlaqə qurmaq çox gözəldir. Onun musiqiləri bütün dünyaya yayılıb. “Arşın mal alan” pyesinin Fransada bu il nümayiş etdirilməsi məni çox qürurlandırdı.
– Atanızla bağlı heç xatirələriniz varmı? Atasız böyümək çətin olmadı ki?
-Mənim atamla bağlı heç bir xatirəm yoxdur. Atam vəfat edən zaman mən körpə idim. Anam mənə hər şeyi danışıb.
Atasız böyümək çətin olmadı. Həqiqətən də düşünürəm ki, bu mənim üçün çox asan oldu. Daha az təziq və rəqabət vardı. Hacıbəylilər çox böyük , güclü bir nəsildir. Bəlkə də mən atamın yanında böyüsəydim tamamilə fərqli bir şəxsiyyətə sahib olacaqdım.
– Ceyhun Hacıbəylinin məqalələrini heç oxuyubsunuz?
-Evimizdə olan və ya internetdə tapdığım məqalələri oxuyuram. Babam Ceyhun Hacıbəyli müxtəlif mövzularda yazıb: siyasət, sənət, elm… Babamın gördüyü işlər barədə çox da məlumatım yoxdur. Çünki atam vəfat etdikdən sonra bütün məqalə və sənədlər Azərbaycana göndərilib.
– Fransada sizə, Azərbaycana qarşı münasibət necədir?
-Fransada mənim ailəm haqqında heç kim eşitməyib. Əvvəllər heç Azərbaycanı da tanımırdılar. Son illər Azərbaycanda çoxlu reklam, idman və ya mədəni tədbirlər təşkil olunur. İndi insanlar Azərbaycanı tanıyırlar. Ailəm, nəslimiz haqqında onlara deyən zaman çoxlu suallar verirlər, maraqlanırlar. Bəziləri internetdə axtarış edirlər, musiqilərimizi dinləyirlər.
-Siz Vətən kimi haranı qəbul edirsən?
-Mən Fransada böyüdüm, fransız dilində danışıram, mədəniyyətim də bura ilə bağlıdır. Mənim atam da bir növ azərbaycanlı xüsusiyyətlərinə sahib olmasına baxmayaraq , fransız mədəniyyətini özündə daşıyırdı.
Hafiz Əhmədov
