Martın 29-da İstanbulda Rusiya və Ukraynanın nümayəndə heyətlərinin görüşü keçirildi. Görüş sonrası Rusiya tərəfinin açıqlamalarından da göründü ki, nisbətən “qənaətbəxş” təkliflər alıblar.
Bəs nədir bu təkliflər?
Əvvəla, Ukrayna hər hansı bloka qatıtlmayacaq. Rusiya da daxil olmaqla, qarant ölkələr (hələlik digər ölkələrin adları açıqlanmır – red.) razılıq vermədən, Ukrayna öz ərazisində hər hansı xarici ölkə birgə təlim keçirməyəcək. Hər halda, Zelenski az qala bir aydır deyir ki, biz NATO-ya qoşulası olmadıq, amma “neytralitet” məhz referendum məsələsidir. Uzun sözün qısası, Ukrayna dövlət başçısı haqlı olaraq, tarixi səhvə imza atmaq istəmir və gələcəkdə siyasi gedişlər üçün ehtiyat variantlar saxlayır.
Həmçinin, Ukrayna açıq şəkildə bildirir ki, Avropa İttifaqına daxil olacaq, Rusiya da buna maneə törətməməlidir.
Daha sonra, “nüvəsiz status” – Ukrayna onsuz da nüvə silahı əldə etməyəcəyini rəsmən bəyan edib və bu, hələ 30 il əvvəl baş verib.
Üçüncü olaraq, Ukrayna tərəfi 23 fevral 2022-ci il tarixində olan təmas xəttinə qayıtmağı tələb edir. Qısaca, Rusiya qoşunlarının fevralın 24-dən bəri tutduqları ərazilərdən çıxmaqları tələb olunur.
Donbass və Krımın statusu haqqında isə rəsmi Kiyev diplomatik yolla – 15 il müddətində müzakirə aparmağı təklif edir. Yəni, Ukrayna “status-kvo” ilə razılaşsa da, hər şeyin diplomatiya və beynəlxalq hüquq səviyyəsində həll edilməsini tələb edir. Bununla Zelenski qələbə əldə edirmi? Demək olmaz, amma Ukraynanın geridə qalanını itirməmək və dağıdılmış şəhərləri bərpa edib milyonlarla insanı geri qaytarmağın özü də bir qələbədir.
Ruslar demiş, “kontsa kontsov”, Ukraynanın qarşısında Ermənistan yox, birbaşa Rusiya kimi nəhəng nüvə dövləti var. Yüzlərlə tankı məhv etməklə deyil, ölkənin yarısı xaraba qalıb, milyonlarla insan humanitar fəlakətdən əziyyət çəkir… və buna son vermək lazımdır.
Vladimir Zelenski Rusiya mətbuatına son açıqlamasında da aydın demişdi ki, Donbass və Ukraynaya hücum planları yox idi, çünki minlərlə insanın həlak olmasını istəmir.
Hələlik Vladimir Putinin nə deyəcəyi bilinmir. Əlbəttə, Putin xalqına hansısa “qələbə” təqdim etməlidir. Edə biləcək də… Onsuz da, tamamilə hakimiyyətə tabe olan Rusiya mətbuatı xalqı sakitləşdirmək üçün gəlişigözəl “təqdimat” uydura biləcək.
Lakin reallıqda nə baş verir?
“Denasifikasiya” baş tutmadı – Yəni, “narkoman və nasistlərdən ibarət xunta” hakimiyyəti Ukrayna xalqının 90 faizə yaxın bir dəstəyini qazandı, Rusiyanın illərlə milyonlar və milyardlar xərclədiyi rusiyapərəst müxalifət isə tamamilə darmadağın olundu. Hətta Medvedçuk, Rabinoviç və Şufriç bundan sonra siyasi səhnəyə qayıtsa belə, onların elektorat tərəfindən ciddi dəstəklənəcəyi gözlənilmir. Xarkov, Odessa və Xersonda minlərlə rusdilli vətəndaşın Ukrayna bayrağına sarılması bunu deməyə əsas verir. Ölkə tamamilə Şengen zonasına və Avropa ittifaqına qoşulandan sonra isə, Ukraynada yaşayan rusların yadına heç Rusiya da düşməyəcək.
“Demilitarizasiya” cəhdləri də əslində boşa çıxdı. Ukrayna bu bir ay ərzində NATO-dan bir çox müasir silahlar əldə etdi . ABŞ-ın ayırdığı 13,6 milyard dollarlıq hərbi yardımı da unutmayaq. Və Ukrayna çox ciddi bir müharibə təcrübəsi qazandı.
Xatırladaq ki, Ukraynanın Türkiyə ilə birgə “Bayraktar” pilotuz aparatları və “Altay” tanklarının istehsalına dair sazişi var. Tezliklə bu sazişlərin reallaşmasın başlanılacağını gözləmək olar. Məhz Türkiyənin də qarant ölkə kimi prosesə qoşulmasını istisna etmirəm.
Ukrayna öz qoşunlarını yenidən təşkil etmək, arsenalını müasirləşdirmək və HHM sahəsində ciddi dəyişikliklər etmək üçün zaman qazandı.
Həm, “Nasist xuntası” xalqın böyük dəstəyini qazandı, həm Kreml bu “xunta” ilə danışıqlara getdi, həm də Ukrayna dünyanın dörd bir yanından hərbi və siyasi dəstək almağa başladı.
Bu görüşdən müsbət nəticələr gözləmək olar – Putin reallığı düzgün qiymətləndirərsə!
Türkiyənin də bu prosesdə rolunu bir daha vurğulamaq lazımdır. Ərdoğanın görüş öncəsi qısa nitq söyləməsi də təsadüfi deyil – şəxsən özü də çalışacaq ki, Putini sülhə razı sala bilsin.
Dünya liderləri içində Putinlə ən yaxşı dil tapa bilən şəxs məhz Türkiyə lideridir – bunu Kreml başçısının özü də dəfələrlə müsahibələrində bildirib.
Bu danışıqlar fonunda yadımıza 1994-cü il Bişkek sazişi və Azərbaycanın mərhum prezidenti Heydər Əliyevin siyasi gedişləri yada düşür.
Hazırda ərazi baxımından “itirən tərəf” kimi Ukrayna görünsə də, humanitar cəhətdən və ən əsası, zaman qazanmaq baxımından uduşlu tərəf Ukrayna olacaq.
Rusiya da zaman qazanacaq, lakin Donbass və Krımdakı əhali Ukrayna vətəndaşlarının demokratik şəraitdə və Avropa İttifaqının təqdim etdiyi şərtlərdə yaşayışına həsəd aparacaqsa, əlavə heç bir şey deməyə ehtiyac yoxdur.
Bu gündən sonra rəsmi Kiyevin qarşısında əsas bir vəzifə durur: qazanılan zamanı düzgün dəyərləndirmək.
Rüfət Əhmədzadə
panrufat@gmail.com
Alp.Az
