Bir neçə gün əvvəl oxuculara Rusiya ordusu üçün – Amerika “Stinger”lərinə alternativ olaraq hazırlanmış “Verba” daşına bilən raket rompleksi barədə danışmışdıq.
Alp.Az bu dəfə də “Verba” haqqında yazacaq, lakin bu yazıda “Verba” Reaktiv Yaylım Atəş Sistemindən söz gedir.
Sözügedən RYAS Ukrayna istehsalıdır. Son günlərdə sosial şəbəkələrdə, habelə mətbuatda dərc olunan videolarda düşmən batareyalarının xətt boyunca uzaq məsafədən məhv edilməsi əks olunur ki, bu da məhz “Verba”ların işidir.
2000-ci illərin əvvəllərində Xarkovda Ukrayna istehsalı olan avtomobil şassisindən istifadə etməklə BM-21 Qrad çoxşaxəli raket sisteminin modernləşdirilmiş versiyasının yaradılması üzərində iş başladı. Nəticədə, Ukrayna silahlı qüvvələri üçün BM-21U “Qrad-M” və BM-21K (KrAZ-260 ordu yük maşınının şassisində) təklif edildi.
KrAZ-260-nın istehsalı dayandırıldığı üçün BM-21K-nın seriyalı istehsalına başlanılmadı.
2006-cı ildə ordu yük maşını KrAZ-6322 Ukrayna silahlı qüvvələri tərəfindən qəbul edildi və 2008-ci ilin sonunda KrAZ-ın Ukrayna ordusunda əsas yük maşını növünə çevrilməsi qərara alındı. Morozov adına Xarkov Maşınqayırma Dizayn Bürosu KrAZ-6322 şassisində BM-21U MLRS-nin modernləşdirilmiş versiyasının yaradılması üzərində işi davam etdirdi.
2014-cü ilin noyabrında Ukrayna silahlı qüvvələri üçün bir BM-21U “Verba”nın qiyməti 8 milyon qrivna idi.
2 dekabr 2015-ci ildə KMDB-yə Verba adlanan KrAZ-6322 şassisində təkmilləşdirilmiş BM-21 Qradın prototipi təqdim olundu. Müəssisənin nümayəndələrinin sözlərinə görə, təkmilləşdirilmiş versiya təxminən 20 ton kütləyə malikdir, avtomatlaşdırılmış yenidən yükləmə sistemi ilə, dayaqların operativ ötürülməsini təmin edən nişan alma sistemi və naviqasiya avadanlığı ilə təchiz edilib. Sistemin sınaqdan keçirilməsinin 7 ay ərzində başa çatdırılması planlaşdırılırdı.
“Verba” RYAS-in ilk nümunəsi zirehli olmayan dördqapılı beş yerlik kabinlə təchiz edilmişdi, lakin KrAZ-6322 “Raptor”-dan kabinə ilə sistemin zirehli versiyasını yaratmaq mümkündür.
20 fevral 2019-cu ildə Şepetovski təmir zavodunda 2019-cu ildə “Verba” sistemlərinin kütləvi istehsalını mənimsəmək niyyəti elan edildi. Bununla belə, Kremençuq Avtomobil Zavodunun vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdiyindən, 2019-cu ilin oktyabrında Şepetovski Təmir Zavodu alternativ təkmilləşdirmə variantını – BM-21MT (BM-21 Qrad döyüş başlığının TATRA T815-7T3R2T şassisinə köçürülməsilə) təqdim etdi. Yeni sistem “Burevey” və ya Ukrayna dilində yazılışı ilə “Bureviy” deyə adlandırıldı .
Lakin “Bureviy” (Rusiya alternativi BM27 “Uragan”) 122 mm kalibrli “Verba”lardan fərqli olaraq, 220 mm çapa malikdir və “Yujnoye” Dizayn Bürosunun verdiyi hədəflərin 35-dən 65 km-ə qədər artırılmış diapazonu ilə “Uraqan” üçün nəzərdə tutulan bütün mövcud raketlərdən, eləcə də yeni raketlərdən istifadə edə bilər.
Şepetovski Təmir Zavodunun yeni raket sistemi rəqəmsal atəşə nəzarət sistemi, o cümlədən döyüş meydanında məlumat mübadiləsi sistemi ilə təchiz edilib.
8 noyabr 2019-cu il tarixində Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Hərbi-Texniki Siyasət, Silahların və Hərbi Texnikanın İnkişafı Departamentinin nümayəndəsi polkovnik Vladislav Şostak “Verba”nın dövlət sınaqlarını başa çatdırdığını və rəsmi olaraq Ukrayna Müdafiə Nazirliyi tərəfindən qəbul edildiyini bildirib.
2020-ci ildə Verba RYAS ixrac üçün təklif olunan silahlar siyahısına daxil edilib.
Testlər başa çatdıqdan sonra, 15 sentyabr 2021-ci ildə Verba RYAS rəsmi olaraq Ukrayna silahlı qüvvələri tərəfindən qəbul edilib.
2021-ci ilin yazında xidmətdə olan Sovet istehsalı olan BM-21 Grad-ı əvəz etmək üçün Ukrayna silahlı qüvvələri üçün yeni 122 mm-lik RYAS hazırlamaq niyyəti açıqlanıb.
Yeni silahın yaradılmasında “Verba” və başqa bir yerli RYAS olan BM21K “Berest” ilə qazanılan təcrübədən istifadə olunacaq.
Rüfət Əhmədzadə
Alp.Az
