“Bu məsələlərlə bağlı vəziyyət çox qarışıqdır. KİV-də çoxlu müzakirələr gedir. Hər halda necə ki, Azərbaycanda bu məsələlər yazılır və bəzi millət vəkilləri tərəfindən deyilirsə, İranda da elə o səviyyədə buna qarşılıq verilir və bəzi fikirlər səsləndirilir”.
Bunu “Yeni Sabah”a açıqlamasında İranın Azərbaycandakı keçmiş səfiri Əfşar Süleymani deyib. O, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin Anadolu Agentliyinə verdiyi müsahibədə İranla bağlı səsləndirdiyi tənqidləri şərh edib.
Onun sözlərinə görə, KİV-nin soyuq müharibəsi İran-Azərbaycan arasında baş verir və bu davam etməkdədir:
“Azərbaycan prezidenti cənab İlham Əliyevin açıqlamasına, İrandan verilən rəsmi mövqe yalnız İranın XİN sözçüsü Səid Xətibzadə tərəfindən oldu. O, İlham Əliyevin açıqlamalarını təəccüblü hesab edib və əlavə edib ki, İran hər zaman başqa ölkələrin ərazisinin işğalının əleyhinə olub.
Həmçinin İran, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasını dəstəkləyib və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən tanınılan sərhədlərin qorunulmasına təkid edib. İran hər zaman bunu deyib və deyəcək də. Qonşuluq, dostluq məsələlərinə İranın riayət etməsini də özünə borc bilib. O, İranın hərbi təlimlərinə aid söyləyib ki, bu bizim suveren hüququmuzdur və İranın şimal-qərb sərhədlərində keçirilən hərbi təlimlər, sadəcə regionda sülh və sakitlik məqsədilə keçirilib. Eyni zamanda o əlavə edib ki, İran İslam Respublikası, sionist rejimin nümayişlərini öz sərhədləri yaxınlığında qəbul etmir. İran, öz milli təhlükəsizliyini qorumaq üçün isə nə lazımdırsa, onu da edər.”
Sabiq səfir hesab edir ki, son günlər baş verən olaylar vəziyyəti kritikləşdirə bilər:
“Əsas budur ki, bu məsələlər danışıq yolu ilə həll olunmalıdır. Şəffaf danışıq yolu ilə hər iki tərəf problemləri ortaya qoyub, aydınlıq gətirməlidir ki, qarşılıqlı inam və etimad möhkəmlənsin və güclənsin.
Düşünürəm ki, beynəlxalq hüquq normaları və iki ölkə əlaqələrinin əsas hüququ bazaları çərçivəsində bu məsələləri danışıb, çözmək lazımdır. Xatırlayıram ki, Ulu Öndər Heydər Əliyev ilə İranın dördüncü prezidenti Əliəkbər Haşimi Rəfsəncani arasında qarşılıqlı dostluq, əməkdaşlıq sazişi imzalanmışdı. O sazişin bəndlərində çox əsaslı məsələlər var.
Eyni zamanda Azərbaycan ərazilərinin bütövlüyünün bərpasının zərurəti ilə yanaşı iki ölkənin dostluq münasibəti də sazişdə qeyd olunub. Bütün bu şeylərin hüquqi bazaları var. Əslində, bu tip anlaşılmazlıq bir neçə ildən bir ortaya çıxır, amma ki, bunu mütləq şəkildə çözmək lazımdır.”
Ə. Süleymaninin sözlərinə görə, Xankəndinə gedən yük maşınları məsələsinə gəldikdə isə bu səhvdir:
“Bu məsələni mən də dəstəkləmirəm. Ora Azərbaycanın suveren əraziləridir. Əsas budur ki, dövlətlər ilə KİV, deputatlar və s. şeyləri bir-biri ilə qarışdımaq olmaz. Əlbəttə, bu məsələlər olmasa yaxşıdır. İran və Azərbaycan qonşu və qardaş dövlətlərdir. Onsuz da, bu iki ölkə dost şəklində yaşamalıdırlar. Xalqlarımız arasında da münasibətlər səmimidir.
Çox yaxşı olardı ki, bu söhbətlər mətbuatda çox getməsin, yəni həm İranda, həm də Azərbaycanda. Əsassız söhbətlərin danışılmasını mən də istəmirəm. Qıraqdan danışanlar aranı qatmaqdansa, əlaqələri gücləndirib, problemləri həll etsələr daha yaxşı olar. Od üstünə benzin tökməsinlər, su töksünlər.”
Ə. Süleymani hesab edir ki, tezliklə nazir və yaxud nazir müavini səviyyəsində Tehranda Türkiyə-İran-Azərbaycan görüşləri olacaq və onlar ətraflı oturub bu məsələləri danışıb, həll edəcəklər.
Hərbi təlimlər məsələsinə gəldikdə isə eks səfir hesab edir ki, hər bir ölkənin öz suveren hüququdur ki, öz ərazisində hərbi təlimlər keçirsin:
“Eyni zamanda mən istərdim İran və Azərbaycan müştərək hərbi təlimlər keçirsin. Hətta ölkələrimiz arasında sazişlər var ki, səfir olduğum zaman hərbi və texniki sahədə bu sazişlər imzalanıb. Hətta istərdim İran-Türkiyə-Azərbaycan hərbi təlimləri keçirilsin. Xarici siyasətdə fərqlərin olduğunu bilirəm, amma fikrimcə bu təlimlər etimadı gücləndirər. Bu təlimlər, həmin o ixtilafları aradan qaldıra bilər. İlk dəfədir Azərbaycan prezidenti şəxsən bu məsələlərə toxunur, çünki mən xatırlamıram ki, əvvəllər belə bir açıqlamalar olsun”.
Həmsöhbətimizin sözlərinə görə, vəziyyətin bu həddə gəlib, çıxmaması üçün əvvəldən danışıqlar masasına oturmaq lazım idi:
“Söz danışanda ağızı açıb, gözünü yummaq lazım deyil axı. Deputatın biri oradan İranı təhdid edir və deyir ki, İranı belə parçalayarıq və s. İranda da deyirlər bu barədə, mən demirəm ki, demirlər, amma Seyid Amili deməmişdi ki, Azərbaycanı parçalayaq filan. Hər halda bu iki ölkə qonşu və dostdur. Fərqli düşüncələr var aralarında. Qarşılıqlı etimad və inam zəifdir. Bunları etiraf etmək lazımdır, amma yolu var ki, bu problemlər həll olunsun. Yox əgər istəmirlərsə bu problemləri çözələr, onda əlaqələrimiz zərər görər və başqaları da bu durumdan sui-istifadə edər.” – deyə Ə. Süleymani fikirlərini tamamlayıb.
