Pentaqona yaxın olan Amerikanın RAND tədqiqat mərkəzinin analitikləri Vaşinqtonun Moskva və Pekin ilə münasibətlərinə həsr olunmuş “Böyük güc rəqabətinin stabilləşdirilməsi” adlı araşdırma hazırlayıblar. Alp.az olaraq həmin hesabatı araşdırmışıq.
RAND analitikləri deyirlər ki, “ABŞ hökumətində beynəlxalq sistemin aparıcı dövlətlər arasında gərgin və bəzən şiddətli rəqabətin yeni dövrünə doğru getdiyinə dair konsensus var”.
Bu araşdırmanın məqsədi ABŞ, Çin və Rusiya arasında yaranan strateji rəqabəti qiymətləndirmək idi.
Hesabatda çoxlu ümumi və tarixi məlumatlar var. Bununla bağlı ən maraqlısı nəticələrdir. Korporasiyanın analitikləri Vaşinqtonun Moskva və Pekinə qarşı hərbi və xarici siyasəti ilə bağlı ABŞ hökumətinə bir sıra tövsiyələr verir.
“Tərəflər şirnikləndirməni aradan qaldıran və böyük təcavüz risklərini vurğulayan əsas hərbi çəkindirici qüvvə yaratsa, sabitlik faydalı ola bilər. Sabitliyə olan bu tələb ABŞ-ın cari müdafiə planlarının mərkəzində dayanır və məqsədəuyğundur. RAND bildirib ki, bu tələb hətta rəqabət mühitində belə, çəkindirməni müxtəlif sakitləşdirmə formaları ilə birləşdirən bir sıra təşəbbüslərlə tarazlaşdırılmalıdır.
RAND analitikləri də deyirlər ki, Birləşmiş Ştatlar “rəqiblər üçün təhlükələri məhdudlaşdırmağa” diqqət yetirməlidir.
“Düşmən hökumətinin sağ qalmasına təhlükə yaradan siyasi hərəkətlərə birbaşa dəstəkdən çəkinmək və rəqibin sərhədləri yaxınlığında təxribat xarakterli hərbi potensialın yerləşdirilməsinə mane olmaq lazımdır”, – hesabatda deyilir. Lakin indi NATO Rusiya sərhədləri yaxınlığında fəaliyyətini gücləndirir və ABŞ Tayvan bölgəsində hərbi mövcudluğunu artırır.
RAND tədqiqatçıları bildirişlər və silahlara nəzarət də daxil olmaqla, Vaşinqton-Moskva-Pekin üçbucağında münasibətlərdə “qarşılıqlı şəffaflıq” imkanlarının axtarılmasını məqsədəuyğun hesab edirlər.
ABŞ-ın Rusiya və Çinlə hazırkı münasibətləri kontekstində RAND hesab edir ki, kibermüharibə, kosmosda müharibə və informasiya manipulyasiyası kimi dağıdıcı vasitələrdən istifadəni məhdudlaşdırmaq üçün təcili olaraq yeni qaydalara ehtiyac var.
RAND tövsiyələrinin ABŞ-ın praktiki hərbi siyasətinə perpendikulyar olması əlamətdardır. 2020-ci ilin noyabrında Vaşinqton Açıq Səma Müqaviləsindən (OON) çıxdı və indi kosmosda silahların yerləşdirilməsini qadağan edən müqaviləyə mane olur.
Bu gün Rusiya və Çin özlərinin “dünya siyasətində layiqli yerləri” kimi gördükləri yerə can atırlar, RAND ekspertləri deyirlər.
“Əgər Birləşmiş Ştatlar (Moskva və Pekinə) bərabər statusun əlamətlərini, məsələn, beynəlxalq institutlarda və ciddi böhranlarla mübarizədə təklif etməyə hazırdırsa və rəqiblərinin maraqlarına hörmət edərək öz siyasətini məhdudlaşdırmağa hazırdırsa, onda bu, yaranan qeyri-sabitliyi azalda bilər. Əks halda ABŞ çox ciddi ziyan çəkə bilər”, – hesabatda vurğulanır.
