Gürcüstanda “qızılgül”ün (2003-cü ilin oktyabrında Gürcüstanda baş vermiş qızılgül inqilabı nəzərdə tutulur) ləçəkləri qurumaqdadır. Sankı Şimal soyuğunun şaxtası “qızılgül”ə daha çox təsir etməyə başlayıb. Gürcüstanda 2004-cü ildən formalaşan hərbi-siyasi xəttdə də sınmalar var. Bölgədəki son hərbi-strateji dəyişikliklər də bu prosesi sürətləndirməyə başlayıb.
Keçək əsas məsələyə.
2004-cü ildən başlayaraq, Gürcüstan Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı – NATO ilə müxtəlif səviyyələrdə sürətli inteqrasiya prosesinə başladı. Qısa müddətdə bu ölkənin silahlı qüvvələrində NATO-nun islahatları vüsət almağa başladı. Ordu birləşmələrinin bəzilərinin rəhbərliyi belə amerikalı hərbçilərə verildi, bir neçə qoşun növü ləğv edilərək, idarəçilik mərkəziləşdirildi. Dolayısı ilə qısa zamanda Gürcüstan Ordusu ABŞ silahlı qüvvələrinin qoşun birləşmələrindən birinə çevrildi. Rusiya ilə 2008-ci ilin avqustunda baş verən qısamüddətli müharibədəki uğursuzluq belə ABŞ-ın Gürcüstan ordusundakı təsir imkanlarını zəiflətmədi, əksinə daha da artırdı. Bir müddət sonra isə Gürcüstanın NATO-ya üzvlük məsələsi gündəmə gətirildi. Hətta Gürcüstan hökuməti bu prosesin icrası üçün dövlət kommisiyası da yaratdı. Rəsmi Tiflis NATO-ya inteqrasiya prosesindən bir an belə yayınmayaraq, Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatının üzvü olmaq üçün bütün mümkün ola biləcək təhdidlərdən qorxmadığını bəyan etdi.
Bəs bu gün dəyişən nə oldu: Gürcüstanın susqunluğunun səbəbi nədir?
Bu suala aydınlıq gətirmək üçün 2022-ci il fevralın 24-dən əvvəl və sonrakı proseslərə diqqət yetirmək vacibdir.
Ukrayna müharibəsi başlamamışdan bir ay əvvəl NATO baş katibi Yens Stoltenberq bəlkə də Rusiyanın Ukraynaya hücumunun səbəblərindən biri olmuş bəyanatla çıxış etdi. O bildirdi ki, NATO Ukrayna və Gürcüstanın alyansa üzv olması ilə bağlı qərar verib. Əlbəttə, Gürcüstanda NATO-ya üzvlük prosesinin tərəfdarları üçün bundan sevindirici xəbər ola bilməzdi. Amma Stoltenberqin “muştuluğu” bir ay çəkdi. Yəni bir ay sonra rəsmi Tiflis susmaq barədə qərar qəbul etdi. Açıq söyləmək lazımdır ki, bu gün Gürcüstanda NATO məsələsi ilə bağlı ölüm-dirim mübarizəsi gedir. Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatına üzvlük məsələsinin qatı tərəfdarları, ordunu amerikalılara hədiyyə edən gürcü hərbçilər belə bölgədə yaranmış vəziyyətin gərginliyini, Gürcüstana yönələcək “şimal ayısının pəncəsinin ləpirləri”ni hiss etməyə başlayıblar. Ölkədə həm NATO-ya üzvlük, həm də anti-Rusiya kampaniyalarına qeyri-rəsmi qadağa tətbiq olunub. Maksimum şəkildə rəsmi tribunalardan açıq şüarların səsləndirilməsi məhdudlaşdırılır. Təbii ki, səbəblər bəllidir.
Sonrakı addım və strateji dəyişiklik?!
Ukraynaya hücum etməklə Rusiya postsovet məkanında NATO-ya üzvlük sevdalılarının arzusunun üzərindən bir xətt çəkdi. Hələ uzun illər bu qeyri-rəsmi qadağa qüvvədə qalacaq və NATO ilə yalnız siyasi müstəvidə olan əlaqələrə üstünlük veriləcək. Mövcud vəziyyətdə Gürcüstan bu xətti davam etdirmək məcbudiyyətindədir. Məsələnin, Gürcüstanın Mixeil Saakaşvili dövründən qoyulan siyasi xətti, yəni Qərbə hərbi və siyasi inteqrasiyası üçün təhlükəli məqamı isə daha başqadır.
Bəllidir ki, hazırda ölkənin idarəetmə mexanizmi əlində cəmləşdirmiş Gürcü arzusu — Demokratik Gürcüstan Partiyasının lideri Bidzina İvanişvilinin Rusiya ilə isti münasibətləri mövcuddur. Lakin illərdir İvanaşvili 2004-cü ildən bünövrəsi qoyulan hərbi-siyasi xətti dəyişmək iqtidarında deyildi. Daha doğrusu, bunu etməklə ölkədə növbəti inqilab dalğasına rəvac vermək istəmirdi. Bu gün isə İvanaşvilinin şimal qonşusunu Gürcüstana “gətirmək”, NATO-nun ölkədəki rıçaqlarını zəiflətmək şansı yaranıb. Gözləntilər odur ki, Ukraynada NATO-nun iflasa uğraması, daha dəqiqi, ukraynalılar üçün NATO mifinin darmadağın olması gürcüləri də düşünməyə vadar edib. Artıq 2008-ci il müharibəsindən nəticə çıxaran Gürcüstan NATO-ya üzvlükdə israrlı olmağın daha acı nəticələrinin baş verəcəyinə əmindir. Onsuzda son illərdə NATO-ya inteqrasiya prosesində fəallığın olmaması müşahidə olunur. Ukraynanın başına gətirilənlər isə Gürcüstan-NATO əlaqələrində soyuma və ya qopma prosesinə start verə bilər. Bunun qarşısını ala biləcək yeganə çıxış yolu isə Rusiyanın Ukraynada tam iflasa uğraması və şimal qonşumuzun daxili siyasi parçalanma mərhələsində olması ola bilər. Hələ ki, mövcud vəziyyət bunun əksini göstərir. Gürcüstan ya NATO, dolayısı ilə ABŞ-la hərbi əlaqələrinə yenidən baxmalı, yaxudda bu münasibətlərin təbliğinin sayını azaltmalıdır. Yəni Rusiya faktorunu nəzərə alaraq, rəsmi Moskvada qıcıq yaradacaq addımlardan çəkinməlidir. Əlbəttə, Gürcüstan dövlətini idarə edən şəxslərin nə düşündüyünü və ya nə qərar verdiyi haqda mülahizə söyləmək fikrim yoxdur. Ancaq bəlli olan odur ki, Gürcüstan son 18 ildə formalaşdırdığı hərbi-siyasi xəttinə yenidən baxmaq məcburiyyətində qalacaq. Dövlətin bütün strukturlarına buraxılmış ABŞ-ın gözlənilən təzyiqləri qarşısında gürcülərin buna nə qədər nail olacağı isə zamanın sualıdır. Ya Gürcüstan neytral ölkə kimi mövcudluğunu saxlamalı, daha çox siyasi və iqtisadi müstəvilərdə qərblə əməkdaşlığı davam etdirməli ya da Rusiya ilə qarşıdurmalara hazır olmalıdır.
Xəzər Müdafiə Tədqiqatları Mərkəzinin rəhbəri,
hərbi-siyasi şərhçi Ramil Məmmədli
