Biz hələ 2022-ci il aprelin 13-də Rusiyanın raket kreyseri Moskvanı batıran R-360 “Neptun” raketindən və bu raketin istifadə olunduğu RK-360MC “Neptun” sistemindən danışmamışıq. Gəlin bunu düzəldək!
Alp.Az oxuculara bu barədə material təqdim edir:
R-360 “Neptun” qanadlı raketi Sovet istehsalı X-35 “Zvezda” raketinə əsaslanan, əhəmiyyətli dərəcədə təkmilləşdirilmiş uçuş məsafəsi və müasir elektronika ilə Ukrayna istehsalıdır. Bəzi göstəricilərə görə, R-360 “Neptun” həm yerli rəsmilərin, həm də Qərb ekspertlərinin Ukraynaya verməyi tələb etdiyi Amerika AGM/RGM/UGM-84 Harpoon-dan da yaxşıdır. Əgər Neptunumuz varsa, niyə Harpunlara ehtiyacımız var?
Məsələ burasındadır ki, inkişafı yalnız 2014-cü ildə başlayan “Neptun”lar dövlət sınaqlarından keçməyə və orduda istifadəyə icazə almağa çətinliklə vaxt tapıblar. “Neptun” sahil gəmi əleyhinə komplekslərinin birinci bölməsi yalnız 2022-ci ilin aprelində Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinə verilməli idi. Tam miqyaslı işğalın başlaması ilə əlaqədar transfer bir qədər sürətləndirildi. Lakin ikinci divizion sistemlərinin istehsalı yenicə başlayıb, orduda bunu 2022-ci ilin sonu – ən yaxşı halda 2023-cü ilin əvvəlindən gözləmək olmaz.
“Luç” Dizayn Bürosu 2014-cü ildə Krımın ilhaqından sonra R-360 “Neptun” qanadlı raketinin hazırlanmasına başladı. Məlum olub ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Qara və Azov dənizlərində limanların blokadaya alınmasının və rus qoşunlarının desantının qarşısını almaq üçün vasitələri yoxdur. Raketin ilk uçuş modelləri 2016-cı ildə ortaya çıxdı və 2018-ci ildə bir sıra sınaqlar keçirildi və bu sınaqlarda raket müxtəlif məsafələrdəki hədəfləri vurmaq qabiliyyətini sübut etdi. 2019-cu il aprelin 5-də isə Odessa vilayətindəki poliqonda real RK-360MCs Neptun yerüstü kompleksinin R-360 raketləri ilə birlikdə sınağı keçirilib.
Raket tezliklə yenilənmiş hədəf axtaran cihaz, altimetr, başlanğıc mühərriki, qanadlar və pərvanələr, giroskoplar və naviqasiya sistemi aldı. 2019-2020-ci illər ərzində sınaqlar davam etdirilmiş, 27-30 may 2020-ci il tarixlərində Əlibəy poliqonunda dövlət sınaqları keçirilmişdir. 23 avqust 2020-ci ildə “Neptun” raket sistemi qəbul edildi. Maraqlıdır ki, bütün RK-360MC “Neptun” kompleksinin, o cümlədən qanadlı raketin və bütün maşınların hazırlanması Ukraynaya cəmi 40 milyon dollara başa gəlib. Qərb standartlarına görə, bu, çox ucuzdur.
Buna görə də, yalnız yer platforması qalır – RK-360MC “Neptun” sahil mobil raket sistemi. Birinci bölmə KrAZ-7634NE şassisində hazırlanmışdı, ikincisi artıq Tatra şassisinə malikdir – qeyd edək ki, “Tatra T815-“, “Bureviy” çoxsaylı raket buraxılış qurğuları üçün istifadə olunur.
Neptun MC-nin RK-360 bölməsinə aşağıdakılar daxildir:
6 USPU-360 işəsalma qurğusu (hər birində 4 R-360 Neptun başlatma qurğusu)
6 nəqliyyat və doldurma maşını TZM-360
6 ədəd TM-360 nəqliyyat vasitəsi
RCP-360 bölməsinin mobil komanda məntəqəsi.
Yəni, 24 ədəd R-360 qanadlı raketi yaylım atəşinə hazırdır ki, bu raketlər müxtəlif məqsədlər üçün 3-5 saniyə buraxılış intervalı ilə buraxıla bilər. Daha 48 raket daşıma-yükləmə və nəqliyyat vasitələrindədir. Kompleksin yeni mövqedə yerləşdirmə müddəti 10 dəqiqədir. Həddindən artıq yükləmə / doldurma vaxtı – 20 dəqiqə çəkir.
2020-ci ilin dekabrında İndoneziyanın Ukraynadan bu sahil müdafiə sistemlərini almağa hazırlaşdığını açıqlamışdı. Lakin müqavilənin bağlanmasına dair dəqiq məlumatlara sonradan rast gəlinmədi.
3 aprel 2022-ci ildə Ukrayna mənbələri Rusiyanın “Admiral Essen” freqatının Ukrayna qüvvələri tərəfindən zədələndiyini iddia etdi.
Daha sonra Ukrayna Prezidenti Ofisinin müşaviri Oleksiy Arestoviç Admiral Essenin Neptun raketi ilə vurulmasına aydınlıq gətirib. Ruslar bu iddianı şərh etməyiblər və gəmi öz missiyasını normal şəkildə davam etdirib.
13 aprel 2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya hücumu zamanı Ukrayna mənbələri iddia etdi ki, Rusiyanın Moskva kreyseri iki “Neptun” raketi ilə vurulub, nəticədə gəmidə olan sursat anbarında yanğın və sonra partlayış baş verib. Rusiya Müdafiə Nazirliyi səbəbini müzakirə etmədən yanğının sursatların partlamasına səbəb olduğunu və ekipajın tam təxliyə edildiyini bildirdi.
Rusiya gəminin yanğın baş verən gün hələ də suda olduğunu bildirdi, lakin daha sonra Rusiya dövlət mediası onun yedəyə alınarkən əlverişsiz hava şəraitində batdığını bildirdi.
“Moskva” kimi “Slava” sinifli kreyserlər adətən “müdafiə sistemləri və ya zədələrə nəzarəti ilə deyil, hücum zərbələri ilə tanınır”. Moskva İkinci Dünya Müharibəsindən sonra döyüşdə batmış ən böyük döyüş gəmisidir.
“Neptun” raketləri və ümumilikdə RK360MC- “Neptun” sistemləri Ukraynanın müstəqillik illərində hazırladığı və bazara təqdim etdiyi ən yaxşı silahlardan biri və hətta birincisi sayılır. Görünür ki, Ukraynanın müdafiə sənayesin illər boyu qərq olduğu korrupsiya çirkabına baxmayaraq, hələ də nələrəsə qadirdir. Zelenski hakimiyyəti tezliklə sülhə (və ya atəşkəsə) nail olarsa, çox güman ki, əsas diqqəti sahil mühafizə və hava hücumundan müdafiə sistemlərinin təkmilləşməsinə yetirəcək.
Ukraynanın yerli silahları “Bureviy”, “Verba”, Stuqna” və “Neptun” dünya mətbuatında yetərincə tanınmış oldu və şübhəsiz ki, Ukrayna öz müdafiə sənayesini bərpa etdikdən sonra, bu və digər Ukrayna silahlarının müştərisi də bol olacaq.
Rüfət Əhmədzadə
Alp.Az
(məqalədə mezha.media, navyrecognition.com və Vikipediyada olan məlumatlardan istifadə olunub).
