Saxta xəstələrin həqiqi xəstələrlə bir araya gətirildiyi bu təcrübə psixiatriya elmində ciddi iz qoyub.
Psixiatriya tarixində iz qoyan “Rosenhan” təcrübəsi haqqında maraqlı faktları təqdim edirik.
Məşhur psixoloq Stanford Universitetinin müəllim üzvü David Rosenhan 1972-ci ildə psixiatriya dünyasını sarsıdan bir təcrübə keçirməyə qərar verib.
Davidin məqsədi ruhi xəstə olan insanlara qoyulan diaqnozların doğruluğunu yoxlamaq idi. “Rosenhan” təcrübəsi iki mərhələdən ibarət idi. Təcrübənin ilk mərhələsi üçün 3 psixoloq, 1 psixiatr, 1 tələbə, 1 ev xanımı, 1 rəssam və 1 pedaqoqdan ibarət səkkiz nəfərlik bir heyət yaradıldı. Hər biri bir-birindən asılı olmayaraq xəstəxanaya getdi və hallüsinasiya gördüklərindən şikayətləndilər. Hər biri xəstəxanaya yerləşdirilən bu saxta xəstələr şikayətlərinin bir gündən sonra bitdiyini bildirsələr də, xəstəxananı ən qısa müddətdə tərk edən şəxs belə bir həftə klinikada qalmalı idi. Bəziləri 19, bəziləri isə 52 gün klinikada qaldıqdan sonra çətinliklə çölə çıxdı. Çünki problemsiz insanlara “yüngül şizofreniya” diaqnozu qoyulub.
Təcrübənin ilk mərhələsi ilə bağlı ağlasığmaz məqamlar da var. İlk çalışmalarda xəstə diaqnozu ilə xəstəxanaya yatırılan bu 8 nəfərlik qrupu o an xəstəxanada olan real xəstələrin bir qismi “saxta xəstə” olaraq görüb. Lakin onlara kimsə qulaq asmayıb.
Prosesin ardında mətbuatda böyük maraq oyadan təcrübənin ilk mərhələsindən sonra David Rosenhana ikinci mərhələ üçün bir klinikadan müraciət olunub.
Bir klinika Rosenhandan özünü sübut etmək üçün saxta xəstələr göndərməsini xahiş edir. Bildirirlər ki, onlar saxta ilə həqiqi xəstəni ayıra biləcəklər.
Rosenhan bu təklifi qəbul edir. 3 aylıq müddətdə xəstəxana kollektivi xəstəxanaya müraciət edən 193 xəstənin 41-nin “yalançı xəstə” olduğunu düşünür. 42 insana da şübhə ilə yanaşırlar. Hətta 41 xəstənin 19-nun ağlının yerində olduğu mövzusunda psixiatr və xəstəxana personalı görüşüb müzakirələr edirlər. Lakin nəticələrin sonunda klinika rəhbərliyi şoka düşüb, çünki Rosenhan heç bir saxta xəstəni klinikaya göndərməmişdi.
Meydan oxuyan klinika səhv qərarlar verdikdən sonra “Rosenhan” təcrübəsinin özünü doğrultmasına baxmayaraq, ölkə daxilindəki bir çox klinika sınaq nəticələrini qəbul etmədi.
Rosenhan təcrübələrinin nəticələrini 1973-cü ildə “Science” jurnalında “On Being Sane in Insane Places” adlı məqaləsini dərc edib. O, bu məqalədə saxta xəstələr ilə həqiqi xəstələri ayırd edə bilməyən həkimlər haqqında fikirlərini bölüşüb.
David Rosenhanın psixiatriya dünyasını sarsıdan bu təcrübəsi bütün ölkəni hərəkətə gətirməsinə və bir çox klinikalar tərəfindən rədd edilməsinə baxmayaraq, psixiatriyaya inanılmaz bir töhfələr verib.Musavat.com
