2020-ci ilin 31 dekabr tarixində Cənub Qaz Dəhlizinin sonuncu hissəsi olan TAP layihəsinin tamamlanması Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinin iştirakçıları olan Türkiyə, Gürcüstan, Yunanıstan, Bolqarıstan, Albaniya və İtaliyanın bir komanda olaraq effektli çalışmasının uğurlu nəticəsidir.
Bu gün qürurla deyə bilərik ki, Cənub Qaz Dəhlizi XXI əsrin ən böyük layihələrindən biridir.Onun dəyəri 33 milyard ABŞ dollarıdır. Bu, həm də müasir tarixdə çox azsaylı layihələrdən biridir ki, onun icrasına bütün aparıcı beynəlxalq maliyyə institutları – Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, Asiya İnkişaf Bankı, Avropa İnvestisiya Bankı, Asiya İnfrastruktur və İnvestisiya Bankıöz töhfələrini vermişlər.
Təqdirəlayiq haldır ki, Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinin tamamlanmasından sonra Azərbaycan beynəlxalq bazarlara, o cümlədən Avropa bazarlarına ixracı artıra bilib. Keçən il Azərbaycan 19 milyard kubmetr təbii qaz ixrac edib – Türkiyəyə 8,5 milyard, İtaliyaya demək olar ki, 7 milyard kubmetr,yerdə qalan həcm isə komandanın başqa üzv ölkələrinə – Gürcüstana, Yunanıstana və Bolqarıstana ixrac olunub.
Azərbaycan həmişə beynəlxalq bazarlara enerji resurslarının etibarlı təchizatçısı olub.Bu gün yeni bazarlarda Azərbaycan qazına ehtiyac günbəgün artmaqdadır. Bu günölkələrin bəziləri qaz istehlakının 80 faizini, digərləri isə 15-20 faizini Azərbaycandan alır və bu göstəricilər artmaqdadır.
Azərbaycanın isbat edilmiş qaz ehtiyatı 2,6 trilyon kubmetrdir. Ən böyük yataq “Şahdəniz”dirvə onun resursu bir trilyon kubmetrdir. Lakintexnologiyalar sürətlə inkişaf edir vəbuna görə də Azərbaycanın isbat edilmiş qaz ehtiyatlarının daha da artması gözlənilir. Ən böyük qaz kondensatı yataqlarından biri olan “Abşeron”dada tezliklə hasilata başlanılacaq və burada birinci mərhələdə 1,5 milyard kubmetr qaz hasil olunacaq.
Digər böyük bir yataq isə “Babək”dir. Onun təxmin olunan qaz ehtiyatı 400 milyard kubmetrdir. “Ümid” yatağının qaz ehtiyatı isə ən azından 200 milyard kubmetrdir. “Azəri-Çıraq-Günəşli”dəndə böyük gözləntilərvar. Beləliklə, Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi başa çatıb, tərəfdaş ölkələrin işi isə davam edir.
Azərbaycanda əhalinin sayının artması səbəbindən və 2020-ci ildə Vətən müharibəsi nəticəsində işğaldan azad edilmiş ərazilərin qazlaşdırmasıüçün əlavə həcmdə qaza ehtiyac var.
Hazırda Davos Dünya İqtisadi Forumunun qiymətləndirməsinə əsasən, enerjiyə əlçatanlıq reytinqində Azərbaycan dünyada ikinci yerdədir. Ölkənin elektrik sisteminə böyük həcmdə vəsait yatırılıb və elektrik enerji xətləri tamamilə müasirləşdirilib, habelə yeni elektrik stansiyaları tikilib. Yaxın vaxtlarda Bakının Qobu rayonunda demək olar ki, 400 meqavat gücündə yeni elektrik stansiyasının açılışı olacaq. Ötən ay enerji bazarında tanınmış, Səudiyyə Ərəbistanının “ACWA Power” şirkəti tərəfindən maliyyələşdiriləcək ilk böyük bərpaolunan enerji mənbəyi layihəsinin – 240 meqavat gücündə külək elektrik stansiyasının təməlqoyma mərasimi keçirilib.
Bu gün Azərbaycan 4 qonşu ölkəyə – Türkiyə, Rusiya, Gürcüstan və İrana elektrik enerjisi ixrac edir. Həcm artır. Bizim Azərbaycanda bərpaolunan enerji mənbəyimiz nə qədər çox olsa, biz ixrac üçün daha çox qaza qənaət edəcəyik.
İşğaldan azad edilmiş ərazilərimiz üçün isə xüsusi proqramımız var. Energetika Nazirliyi aparıcı beynəlxalq şirkətlərlə birlikdə artıq Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda “yaşıl enerji” zonası üçün konseptual proqnoz hazırlayıb. Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda bərpaolunan mənbələrin potensialının beynəlxalq qiymətləndirməsiaparılıb və külək enerjisində potensial təxminən 7200 meqavat, Günəş enerjisində isə 2000 meqavatdan çoxdur.
Xəzər dənizinin təsdiq olunmuş enerji yataqlarının qiymətləndirilməsinə dair də xüsusi proqramımız var. İlkin rəqəmlər göstərir ki, Xəzər dənizinin texniki potensialı 150 min meqavatdan çoxdur. Artıq bu potensialın inkişafı ilə bağlı aparıcı beynəlxalq enerji şirkətlərindən müəyyən ilkin təkliflər alınıb.
Sadaladığımız bu faktlar bir daha göstərir ki, Azərbaycan artıq uzun illərdir özünü etibarlı enerji təchizatçısı kimi sübut edib. Heç şübhəsiz ki, Azərbaycanın Avropanın və regionun enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsindəki rolunun ilbəil artması ölkəmizin iqtisadiyyatının daha da güclənməsinə xidmət edəcək, etibarlı enerji təchizatçısı kimi mövqelərimizi daha da möhkəmləndirəcəkdir.
