– Natavan xanım, bu günlərdə növbəti doğum gününü qeyd elədiniz. Bu doğum günü deyərdim, sizin üçün fərqli oldu: Zabit anası , qələbə sevinci… Biz belə düşünürük. Sizin hissləriniz necə oldu?
-Əvvəla, bu möhtəşəm günlərdə məni müsahib seçdiyiniz üçün sizə təşəkkür edirəm. Çox sevincliyəm, qürurluyam. Bir insanın doğum günü fövqəl bir hadisə deyil, dahilərin doğuluşu xaric. Ad gününü istəsən qeyd edərsən, istəməsən qeyd etməzsən. Mən sıradan bir yazıçıyam, bir jurnalistəm. Amma mənim günüm, ayım təsadüfən elə hadisələrlə zinətlənib ki, istər-istəməz bu ay mən bayram əhvalında oluram. Noyabrın 1 – mənim ad günümdür, noyabırın 6-si həyatımı, taleyimi bağladığım radionun yaranma günüdür, hər il bayram edilir, 9-u qürur yerimiz Azərbaycan Dövlət Bayrağı Günüdür, 12-si Konsitutusiya Günüdür, 17 noyabr Milli Dirçəliş Günüdür. Bu il isə bir başqa ildir. 8 noyabr Zəfər Günümüzdür. İlk dəfə Zəfərimizlə taclanmış noyabır ayını fövqəladə fərəhlə qarşıladım. 50 illiyim AYB- nin təşkilatçılığı ilə Rəşid Behbudov adına Dövlət Mahnı Teatırında səviyyəli keçirilmişdi, rəsmi hissədən sonra qonaqlığı məhşur bir restoranda olmuşdu, heç bu qədər sevincli deyildim. Bu günləri qismət edən Ulu Tanrıya şükür edirəm, Ali Baş Komandan, cənab İlham Əliyev başda olmaqla, sıralarında oğlumun da təmsil olunduğu yüksək rütbəli zabit heyətinə, sıravi əsgərlətimizə minnətdarlığımı çatdırıram, şəhidlərimizə baş əyirəm və qazilərimizə şəfa diləyirəm. Noyabr ayını bir daha sevirəm. (gülümsəyir)
– Uzun illərdir radio-televiziyada çalışırsınız. Televiziya və Radio Gününü qeyd etdik. Ana radiomuzun 95 illiyində sizin də payınız var. Bəlkə bir az əvvələ qayıdaq. Azərbaycan radiosunda fəaliyyətiniz və tanışlığınız nə vaxtdan başlayır?
-Bəzən insan illərin fərqinə varmır. Xəbərimiz olmadan yaşa doluruq. İndi siz soruşdunuz, mən 1984-cü ilə qayıtdım, düz 37 il əvvələ. Mən BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin I kursuna qəbul olmuşdum. O zaman ixtisaslaşma vardı. Mən ixtisas bölgüsündə televiziya qurupuna götürüldüm, amma siyahı gələndə radio qurupunda adım çıxdı. Televiziya bir az parlaq idi deyə kədərləndim. Dedilər ki, sənin söz baqajın çox zəngindi, radioda bu əsasdır, nüfuzlu bir jurnalist olacaqsan, radio məktəbdir. Sonra da əlavə etdilər ki, bu bölgü şərtidir. Nə isə… oldum radio qrupunda. Rəhmətlik Mailə Muradxanlı radioda baş redaktor idi, qrupumuza praktik ixtisas dərsi deyirdi. Bizi Dövlət Radiosuna gətirdi. Yazım, səsim bəyənildi, ömürlük radioda qaldım. Televiziyaya keçmək imkanlarım çox oldu, nədənsə radionu dəyişmədim. Televiziyada verlişlərdə iştirak xoşuma gəlir, ekspert kimi, qonaq kimi, çıxışçı kimi dəvət olunuram. Radio ahənrübadır, hər kəsi çəkmir, çəkdiyi insanı buraxmır. Hərdən zarafatla “ bir bura gələnə, bir də buradan gedənə əhsən” deyirik. Radio həyatımın bir parçasıdır. Onda xidmətlərim çoxdur, saymayacam, təkcə onu deyirəm ki, “radioda məktəbin var” deyənlər də var. Radiodan dissertasiya yazmışam. Radio jurnalistikadan dərs deyirəm. “Televiziya və Radio Gününü qeyd etdik” deyirsiz, heç o günün mərkəzində olmadım. O törənin əsas iştirakçısına çevrilmədim. İllərlə radionun yubleylərində dövlət təltifləri oldu, adımı siyasıya yazmadılar, mükafatlar verildi, ancaq xəbərini eşitdim, konsertlərdə ən layiqli yerlərdə aidiyyəti olmayan adamlar oturdu, ünvanımıza hədiyyələr gəldi, birinin də izini görmədim. Amma könlüm bütövdür. Çünkü radio-televiziyaya könül vermişəm, o da mənə könül verib (gülür). Mikrafon var ha… o mənimçün canlı varlıqdır, ondan həssasını və ondan heyrətamiz düzünü görmədim həyatda. Ən güclü psixoloqdan, parapsixoloqdan, görücüdən, bilicidən çox bilir, insanı tanıyır və tanıdır. Mənə mikrafon yetər.
– İlk kitabınız “Birinci kitab ” adlanır .Maraqlıdır ilk kitabı niyə belə adlandırnız?
-Kitabımın adını seçməkdə çox mühafizəkar idim. Orjinal, fərqli, qeyri-adi bir ad seçmək istəyirdim. 2006-cı ildə “Təhsil” nəşriyyatında nəşr olunurdu. Mütəxəsislər təklif etdilər ki, əsərlərinizdən birinin adı ilə adlandıraq. Dedim ki, heç bəyənmədiyim, hətta qarşı olduğum bir məsələdir. Bir kitabda bir neçə əsər verilir və birinin adı kitaba qoyulur. Rəhmətlik Azadə Rüstəmova və Məhərrəm Qasımlı nəşriyyatın tələbinə uyğun kitabımın rəyçiləri idilər. Məhərrəm Qasımlı dedi, “Əsərlərindən bir yüklü cümlə götürək və onu ad kimi ver, kitabda belə cümlələr çoxdur. Mən baxım, bir neçə günə sənə deyəcəm”. Bir neçə gün lazım olmadı. Vərəqləri çevirdi. “Səbət” povesti belə qurtarır: “Dünya aldığın qaytarmır”. Bunu kimsə deyib (Eşq olsun Ona). İnsanlar itirdiklərinin dalınca gəzir… göylərin ağappaq sinəsindən süd süzülür… Dünya süddən kəsilmiş uşaq kimi südə baxmır… Səbət beşik kimi yırğalanır… Tanrı yırğalanan dolu səbəti tanıyır… “Qiyamət günü var, qiyamət!”. Bir səs inildəyir… “Gündə sel olaram qarışaram dəryaya, Yaradan yaratsa təzədən məni”. Bunu da haqqın yaratdığı Dədə Ələsgər deyir. (Ruhu şad osun). Dünya çillə çıxardır… Nəhəng səbət beşik kimi yırğalanır… Tanrı yaratdıqlarına baxır… Göylər uzaqdadır, çox uzaqda… Tanrısa İnsanın düz ürəyində…”. “Özünə doğru get deyirsən Natəvan, müdrikcəsinə, kitabın adını qoy “Özümə doğru…” Bəyəndim, razılaşdım. Nəşriyyata verdim adını. İşimizin həyətində təsadüfən bir həmkarıma rast gəldim, dedi “eşitmişəm kitabın çıxır, adını nə seçmisən. Dedim “Özümə doğru” Mənə elə gəldi, ani fikrə getdi. “Necədir?” soruşdum. “Yaxşı tapmısan” dedi. Dedim Məhərrəm Qasımlı “Səbət” dən seçib. Rəssam Qafar Sarıvəlli kitabın rəssamı idi. Dedi “əsərlər müsibət xoşuma gəlib. Hərəsinə bir illusturasiya çəkəcəm”. O səbəbdən işim bi az ləngiyirdi. Az keçmişdi ki, həmin adamın eynən həmin məzmunda, sadəcə bir sözü dəyişməklə kitabı çıxdı. Tez nəşriyyata zəng etdim, dedim adı dəyişirəm. Onlar təzəcə sevinmişdilər ki, ad tapdım, işlərini görüb qurtaracaqlar. Fikirləşdim, adını “Yerlə Göy arasında” qoydum, mən bu yazıları elə Yerlə Göy arasında yazmışam sanki. Kitabıma ön söz yazan tənqidçi də elə qeyd edib. Amma adını belə qoyacağımı biləndə dedi ki, bu ada yaxın bir ad rus ədəbiyyatında var. Bu addan da yan keçdim. Yaradıcılıqda ən qorxduğum və çəkindiyim, hətta aşağı münasibət bəslədiyim məsələ plagiyatlıqdır. “Birinci kitab” adı gəldi ağlıma. Özüm bəyəndim, hamı da bəyəndi. Sonradan bunu imitasiya edən adlar çox oldu. Olsun. Təki mən kimdənsə iqtibas etməyim. Budur əsas şüarım. Amma o ad itmədi. “Birinci kitab” adını bəyənən türkiyə ədəbiyyatşünası və tərcüməçisi Yasemen Bayer müasir Azərbaycan ədəbiyyatının seçmə hekayələrini toplu halında İstanbulda nəşr etdirdi. O topluda “Avey əfsanəsi “ hekayəm yer aldı. Toplunun adı “Hazar kıyısında Yerlə Gök” dür. Bu çox ürəyimcə oldu.
-“Kəlağayı” hekayəsindən sonra yeni hekayə yazmaq fikrinə deyəsən düşməmisiniz?
-“Kəlağayı” dan sonra bir az fasilə oldu və “Açar” romanını başladım. O romanda gedən hadisələrdən hansısa ayrıca hekayə ola bilərdi. Etmədim. Bir alim həmkarımın dediyi kimi, mən yazdığım yazıya bütün enerjimi, ruhumu qoyuram, nəsə sonraya saxlamıram, əlavə yerə xərclənmirəm. Görünür “Açar” üzərində gərgin işləməyimlə bağlıdır. Mən gərgin işləyirəm, amma ardıcıl, fasiləsiz işləmirəm.
-Natavan xanım siz həm də pedaqoqsunuz. Universitetin Jurnalistika fakültəsində dərs deyirsiniz. Müasir gənclərin jurnalistikaya yiyələnmələri və maraqları nə dərəcədə yüksəkdir?
-Bilirsiz, jurnalistika bir az mahiyyət və tələb fərqliliyinə uğrayıb. Bizim oxuduğumuz jurnalistika ilə, indikinin bir az fərqi var. Tələb də o tələb deyil. İndi auditoriyada əyləşən tələbə özü bilir, bura niyə gəlib. Eləsi var ki, ona sadəcə ali təhsil diplomu lazımdır, bilir gedib harada işləyəcək. Eləsi var test balı ora müvafiq olub, qabiliyyət imtahanından keçid balı yığıb və gəlib. Eləsi var, həqiqətən yazı bacarığı , hətta istedadı var. Bilirsiz da, bacarıq başqadır, istedad başqa. Əslində biz oxuyanda da, 80-90- cı illərdə jurnalistika fakültəsinin bir qurupunda 25 tələbə olurdu. Müəllimlərimiz deyirdi ki, bir qurupdan 5 həqiqi jurnalist çıxsa, o uğurlu qurup hesab olunur. Həqiqətən elədir. Elə indi də elədir. Orta məktəb savad öyrədir, ali məktəb ixtisas biliyi verir. Yaradıcı fakültələrdə bu da yetərli deyil, yaradılış, genlər, istək və ruh rol oynayır. Heç kəs iddia edə bilməz ki, mən belə bəstəkar, rəssam, heykəltaraş, jurnalist, ifaçı yetişdirmişəm. Doğrudur, müəllim, təhsil əsas faktorlardandır, amma hamısı deyil. Mən onun da əlehinəyəm ki, deyirlər o işin təhsilini almaq vacib deyil. Yox, gərəkdir. Çünki ixtisas təhsili səni gedəcəyin yerin cəbbəxanası ilə əvvəlcədən tanış edir. Nəzəriyyəni öyrənirsən, orada kimlər var, kimlər uğur qazanmış və hansı keyfiyyətlərinə görə, o sahə hansı inkişaf, təkamül mərhələləri keçib, orada hansı cərəyanlar və tələblər var, peşəkarlığı nə hesab olunur, müasir problemləri nədir və sair və ilaxır. Təhsil böyük məsələdir. Həm də ali məktəb tələbəni şəxsiyyət kimi formalaşdırır. Mühüt mühüm amildir. Mən gəncliyə həmişə nikbin baxmışam. Hər dövrün öz sənətkarları və şəxsiyyətləri olduğuna inanıram, inanıram ki, onların arasında mənim dərs dediklərim də var.
-Bir az da elmi fəaliyyətinizdən danışaq. “Güney Azərbaycanda milli mədəniyyətin inkişafında Azərbaycan Beynəlxalq Radiosunun rolu” mövzusunda dissertasiyasınız var. Elmi fəaliyyətinizdə hansı irəliləyişlər var?
-Orada bir az romandan dolayı və maddi məsələlərdən asılı olaraq qeyri-aktivlik var. Roman və iş şəraitim enerjimi, vaxtımı alır. Həm də dissertasiyamı kitab kimi nəşr etdirməliydim, tədris etdiyim fənlərdən birinin dərsliyini hazırlamaq istərdim, monoqrafiyam çıxmalıdır dossentlik üçün, xarici jurnallarda çap olunmağı davam etdirməliydim- bunlar vəsait tələb edir həm də. Amma tamam da durğunluq deyil müdafiədən sonra, Odlar Yurdu Universitetində Ümummilli Lider Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr edilmiş beynəlxalq konfransda məruzəm dinlənilib, həmin konfransın elmi katibi və publisistika sektorunun rəhbəri olmuşam. Bir neçə məqaləm yerli, elmi jurnallarda dərc edilib, tədrislə bağlı mövzu-təqvim planları, sillabuslar və sair.
-Haqqınızda bir çox tanınmış ziyalılar məqalələr yazıb. Aqşin Babayev, “Qədir bilən insan” adlı məqalə yazıb. Deyə bilərsinizmi Aqşin müəllim məhz niyə yazının adını belə adlandırıb?
-Ay Savalan, əziz, gənc həmkarım, elə sual tapıb verdiniz ki, qaldım məhəttəl. (gülür). Bəlkə də bu müsahibin xarakter cizgilərini açmaq üçün sizə lazım, deyə bilmərəm. Amma mən duyduğum qədəri və yoza bildiyim şəkildə cavablandırmağa çalışacam.Təssüf ki, Aqşin Babayev- mənim ustad həmkarım, elmi rəhbərim, pedaqoq yoldaşım dünyasını dəyişib. Yoxsa bunu onun özündən soruşardıq, əla olardı və ən doğru cavab alınardı. Mən sizə deyim ki, mənim elmi rəhbərim olanda Aqşin Babayev Milli Məclisin Mətbuat Xidmətinin rəhbəri və ADMİU-nun kafedra müdiri idi. Sonralar yaşla və səhhəti ilə əlaqədar Milli Məclisdən uzaqlaşdı, son illərə kimi ancaq kafedra müdiri və müəllim kimi fəaliyyət göstərdi. Mən onu çox yaxından tanımasam da, bir sıra yüksək tədbirlərdə onu uzaqdan görmüşəm və ona olan ehtiramı, diqqəti müşahidə etmişəm. Bir detal deyim: AzYB- nın Qurultayında hamı əyləşmişdi, Aqşin Babayev sonra gəldi və məndən solda oturan iki nəfər, dərhal ayağa durdular ki, gəlin əyləşin. O özünəməxsus ədayla ”Yox, yox, mən yer taparam” dedi və qarşı tərəfdən onu çağıranlara doğru gedib, ön cərgələrdən birində oturdu. İllər keçmişdi, dediyim kimi, Aqşin müəllim MM -dəki vəzifəsindən gedəndən sonra, elə o iki nəfərdən, onun haqqında gedən verlişin diskini istəmişdi, onlar min bəhanə ilə onu verməkdən boyun qaçırmışdılar. Hansı ki, o çox cüzi vəsait hələb edirdi və o insanlar onu asanlıqla edə bilərdilər. Mənə dedi, həll elədim. Sonra buna bənzər xahişləri oldu, heç incitmədən, “bunun mənə nə aidiyyəti” demədən onun istəyinə əməl etdim. Bir dəfə özümə də dedi ki, mən AzTV –nin sədr müavinliyindən, MM-in mətbuat katibliyindən, Ulu Öndər Heydər Əliyevin tabeliyində işləməkdən və işdən getməkdən dolayı insanların xarakterini çox əla bilirəm, sən ləyaqətli və qədirbilən insansan. Sonra haqqımda çıxış da etdi, sizin dediyiniz kimi “Qədir bilən insan” adlı məqalə də yazdı. Allah cəmi dünyasını dəyişənlərə rəhmət eləsin.
-Sonuncu sualım da belə olacaq. Siz ən yaxşı yazını kimə yazmısınız?
-Maraqlı və çətin sualdı. Özümə də maraqlı gəldi ki, həqiqətən, görəsən mən ən yaxşı yazını kimin haqqında yazmısınız? Çətin sualdır ona görə ki, mən az adamdan yazı yazmışam, amma kimdən yazmışam ürəklə yazmışam. Heç pis yazım yoxdur deyə düşünürəm.(gülür) Vaqif Səmədoğlunun haqqında iki yazı yazmışam, “… Tariximizdə gəmi “ yaradıcılığının 40 illiyinə, özünün çox xoşu gəlmişdi, gülə-gülə “Nuşunun da xoşu gəldi” dedi, ölümündən sonra isə “Ədəbiyyat “ qəzetinin baş redaktoru, dostumuz Azər Turanın xahişi ilə 40 gününə yazdım: “Üzünə açılan neçə səhər var…” məqaləsini. Ümummilli lider Heydər Əliyev haqqında “Gerçək Lider” məqaləsi “Xalq” qəzetində çıxdı. “Min beş yüz illik oğuz şerinin mayasına haram qatmadan yazıb-yaratmış Ələddin İncəli” yazım, “Jurnalistika məktəbinin məktəb olan insanları ” əziz müəllimim, professor Nəsir İmanquliyevin portret cizgiləri haqqında yazım ürəyimcə olan yazılardandır. “Arif Əmrahoğlu haqqında xatirələrim epizodlardan ibarətdir” adlı xatirə yazım, “Dünya ədəbiyyatında detektiv və Çingiz Abdullayev” adlı məqaləm ciddi reaksiya doğurmuşdu, Prezident İlham Əliyevin haqqında “Diplomat” “Süleymana qalmayan dünya Ədalətə qaldı…” adlı yazım Aşıq Ədalətə həsr edilmişdi, onu da çox bəyəndilər, “Ürəyimdən çəkilib Təbrizə yol” Süleyman Rüstəm haqqında, “Elmi rəhbərim” Aqşin Babayev, “O məni Qazaxlı olmağıma bağışladı” Vidadi Babanlı haqqında yubley yazıları və sair. Molla Pənah Vaqif, Şah İsmayıl Xətai şah Heydər oğlu, İsmayıl Şıxlı, Əhməd bəy Ağaoğlu, Mirvarid Dilbazi, Cəlil Məmmədquluzadə, Fərman Kərimzadə, İsa İsmayılzadə, İlyas Tapdıq və başqaları haqqında televiziya verlişlərindəki çıxışlarımı yazmaq istəyirəm. Vaxt darlığından bunları edə bilmirəm və üzülürəm, orada fikirlərim montajla verilir, heyfim gəlir. İmkan tapan kimi onları yazacam. İndiliksə “Açar”ı bitirməkdən başqa arzum yox. İnanın səmimiyyətimə, hərdən səhhətimdə elə problemlər yaranır ki, ölümü yap yanımda hiss edirəm, az qala nəfəsini duyuram və yavaşca, “ bir az möhlət” deyirəm.
Analoq. Az
