Sosial şəbəkələrdə “Azərbaycan”kültür dərgisində 1957-ci il 15-ci sayında dərc olunan bir yazını paylaşırlar və bu yazıda iddia edilir ki, Hacı Zeynalabdin Tağıyevin Bakıdakı tekstil fabrikasının adı bolşeviklər tərəfindən dəyişdirilərək “Lenin tekstil fabrikası” adı verilir. Bunu eşidən Hacı Tağıyev Nərimanovun yanına gedir və etiraz edir ki, niyə Leninin adını qoyursuz. Guya bu sözlərdən qorxan Nərimanov həbs etdirir onu.
Bu əslində kökündən yanlış bir məlumatdır və dərgidə dərc edilən yazının istinad edildiyi əsas müəllif Nağı bəy Şeyxzamanlının dediklərindir. Lakin N. Şeyxzamanlının bəhs etdiyi hadisə əslində dost məclisində deyilən bir söhbətdir və bu tamamilə bir səhv məlumatdır. O dövrün sənədlərində, milis qeydiyyatında və təhlükəsizlik xidmətinin arxiv sənədlərində Hacı Zeynalabdin Tağıyevin həbs olunması barədə heç bir məlumat yoxdur.
Bu Nağı bəyin Sovet quruluşuna qarşı olan nifrətindən doğan bir fikir olub, reallıqda isə belə bir fakt heç bir mənbədə yoxdur. Əslində, H.Z.Tağıyev heç vaxt bolşeviklər tərəfindən həbs olunmayıb. Hacının 1920-1924-cü illərdə təhlükəsiz yaşaması, Mərdəkandakı bağ evinin müsadirə edilməyərək onun ixtiyarında saxlanılması yeni hökumətin, xüsusilə də Nəriman Nərimanovun sayəsində baş verib. Hətta Nəriman Nərimanov Azərbaycanı işğal edən bolşevkilərin ölüm siyahısından Hacı Zeynalabdin Tağıyevin çıxarılmasının birbaşa səbəbkarı olub. Bir çox insanları güllələnmədən xilas edən Nərimanov sayəsində Hacı Zeynalabdin Tağıyev də xilas olur. İndi isə bir qədər ətraflı.
1917-ci il inqilabı Nəriman Nərimanov və Hacı Zeynalabdin Tağıyev arasında bir dərin uçurum yaratdı. 1918-ci ilin mart hadisələrindən sonra, Cümhuriyyət zamanı Nərimanov Həştərxana yollandı.
Tağıyevsə bu hadisələr zamanı İranda yaşayırdı. O, proseslər zamanı hadisələrin ona və ailəsinə təsir etməsindən çəkinirdi.
Sovet Rusiyasının 28 aprel 1920-ci ildə Azərbaycanı işğal etməsidən sonra Bakı və digər rayonlarda,güclü represiyyalar və məhkəməsiz güllələnmə hadisələri çoxalır. Bakıya 1920-ci ilin mayında, yeni hakimiyyətin rəhbəri kimi qayıdan Nərimanov qısa zaman ərzində XI işğalçı ordunun vəhşiliklərinə qismən son qoymaq üçün çalışdı, bir çox insanı məhkəməsiz güllələnməsinin qarşısını alır. Ona məlumat verilir ki, bəhz siyahıda Tağıyevin də adı var və ölüm əmri verən Pankratov və Əliheydər Qarayev Hacını bu yaxınlarda güllələyəcəkdir. Nərimanov dərhal işə qarışır. O Leninə və Stalinə teleqram vurur ki, bəs Azərbaycanda qızlar məktəbi açan, Çar Rusiyasının təyziqlərinə baxmayaraq azad ruhlu insanların təhsil haqqını ödəyən, Bakıda və Rusiyada çoxlu xeyriyyə işləri görmüş, Çara qarşı çıxış edənlərə dəstək olan Hacını öldürmək olmaz. Onun öldürülməsi bolşeviklərin nüfuzunu aşağı sala bilər. İndiki zamanda fəhlə və kəndilərin sevdiyi bir insanı öldürmək yerli hökumətə etimadsızlıq yarada bilər. Nəhayət Nərimanov istədiyinə çatır. Tağıyevin adı ölüm siyahısından çıxarılır. Bundan sonra N.Nərimanov bütün əmlakı milliləşdirilmiş və müsadirə olunmuş Tağıyevə təqaüd kəsdirdi, yaşaması üçün Mərdəkandakı bağ evini saxlatdırdı və vaxtilə aldığı borcun qalan hissəsini – son qəpiyinədək – ona qaytardı. Hacının qızı Sara xanım müsahibələrinin birində demişdir ““Sovet hakimiyyətinin qurulmasından sonra, bir gün axşam Tağıyevin evinə ÇEKA-dan adamlar gəldilər. Mən Nərimanovun yanına – Yuxarı Təzəpir küçəsinə gedərək, ona məlumat verdim. O, ÇEKA-nın əməkdaşını telefona çağıraraq Tağıyevə dəyməməyi tapşırdı. Mən evimizə qayıdanda, artıq ÇEKA getmişdi”.
1924-cü ildə Nərimanov Moskvadan Bakıya qonaq gələndə, bir gün Mərdəkana gedib Hacını yoluxmuşdu. Tağıyev yaşlandığı və xəstə olduğu üçün onu tanımadı, və elə həmin ildə vəfat etdi. N.Nərimanovun köməkliyi ilə Bakının “Kommunist” və “Bakinskiy raboçiy” qəzetlərində Hacıyla bağlı nekroloq çap edildi.
Zaur Əliyev, dosent
