Bosniya və Herseqovinada müharibənin başlanmasında qığılcım olan hadisədən – Sarayevoda keçirilən serb toyundakı qətldən 30 il ötür.
1992-ci il fevralın 29-da və martın 1-də Bosniya və Herseqovinada Yuqoslaviyadan ayrılıb müstəqil olmaq haqqında referendum keçirilirdi. Respublika əhalisinin az qala 1\3-i təşkil edən serblər isə müstəqilliyin qatı əleyhdarı idilər. Bu səbəbdən ölkə barıt çəlləyini xatırladırdı.
Martın 1-də Sarayevodakı kilsələrdən birində (şəkildə gördüyünüz) serb toyu keçirilirdi – Milan Qardoviç və Diana Tambur evlənirdilər. Nikah kəsiləndən sonra qonaqlar ziyafətdə iştirak etmək üçün Müqəddəs Mixail və Qavriil kilsəsinə yollandılar. El dilində “köhnə pravoslav kilsəsi” adlanan bu məbəd müsəlmanların yaşadığı Başçarşiya rayonunda idi.
Maşınlarını bir qədər kənarda saxlayan qonaqlar piyada şəkildə kilsəyə tərəf getdilər. Bu zaman onlar əllərində serb və pravoslav bayraqlar yelləndirirdilər, bu da həmin dövr və həmin ərazi üçün çox ehtiyatsız hərəkət idi.
Saat 14.30-da dəstənin yanında bir “Volkswagen Golf” avtomobili dayandı və oradan düşən müsəlman gənclər serblərin əlindən bayraqları almağa çalışdılar. Dava düşdü və daha azsaylı müsəlmanlar silaha əl atdılar. Nəticədə bəyin atası Nikola Qardoviç həlak oldu, bir keşiş isə yaralandı.
Cinayətin Ramiz Delaliç adlı bir peşəkar cinayətkar tərəfindən törədildiyi ehtimal olunur. Tezliklə başlayan müharibədə həm boşnak, həm serb, həm xorvat tərəfdən xeyli cinayətkar ünsürlər öz dəstələrini yaradaraq iştirak edirdilər. Buna görə də Delaliç bir müddət təqib olunmadı. Hətta döyüşlərdə iştirakına görə Bosniya lideri Aliyə İzzətbəyoviç tərəfindən təltif olunduğu deyilir.
Yalnız 2004-cü ildə serblərin “qanlı toy” adlandırdıqları hadisə ilə bağlı cinayət işi yenidən qaldırıldı. Amma istintaq yenə də uzadılırdı. Nəhayət, 2007-ci ildə Ramiz Delaliç kriminal qarşıdurmaların birində öldürüldü.
Bir çox araşdırmaçıların fikrincə, Sarayevo toyundakı qətl Bosniyada gedən proseslər zamanı hələ dayanmağın mümkün olduğu həddin (a point of no return, точка невозврата) keçilməsi idi.
Yadigar Sadıqlı
