Hər bir xalqın tarixi inkişafının ayrı-ayrı mərhələlərində taleyüklü məsələlərin həll olunmasında xalqımızın qeyrətli övladlarının müstəsna əhəmiyyətli xidmətləri olmuşdur.
Hələ 20-ci əsrin əvvəllərində qədim Azərbaycan-türk torpaqları olan Vedibasarda mənfur ermənilərə qarşı mübarizədə çox aktiv iştirak edən şəxslərdən biri də bütün mahalda öz qeyrəti, mərdliyi, şücaəti, qorxmazlıgı və pəhləvanlıgı ilə şöhrət qazanmış Bəhlul Hüseyn oğlu Əhmədov olmuşdur. Bəhlul pəhləvanın babası Vedinin Şirazlı kəndinin sayılıb seçilən kişilərindən biri idi. Hazırda Türkiyənin İqdır vilayətinin Aralıq kəndində Bəhlul pəhləvanın atasının tikdiyi məscidin qalıqları qalmaqdadır.
Ötən əsrin əvvəllərində Vedibasarda ermənilərin törətdiyi terrora qarsı mübarizədə Bəhlul pəhləvan Abbasqulubəy Şadlinski, Kərbəlayı İsmayıll, İsrafil aga, Mirəziz aga, Musa Səttar oglu və digər qəhrəmanları ilə amansız mübarizə aparmışdır. Pəhləvan Bəhlulun qorxmazlıgı, cəsarəti, ermənilərə qarşı amansızlığı dillər əzbəri olmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, Bəhlulun həyat yoldaşı Vedinin məhşur seyidlərindən biri olan Mirəziz aganın qızı Tellibəyim idi. Tellibəyim xanım məharətli at çapmagı, sərrast güllə atmaqda heç də əri Bəhluldan geri qalmazdı. Bəhlul və Tellibəyimin yeddi oglu, üç qızı olub. Tanrı bu ailənin qismətinə çox keşməkeşli bir tale yazmışdı..
Ailənin böyük oglu Heydər Bəhlul oglu Hüseynov Vedinin ilk ali təhsilli ziyalılarından biri kimi Şirazlı kənd məktəbinin yaradıcısı və ilk direktoru olmuşdur. 1939-cu ildə Sovet-Finlandiya müharibəsinə getmiş, 1945-ci ilin sonuna kimi hərbi xidmətdə olmuş, 2-ci dünya müharibəsini polkovnik rütbəsində başa vurmuşdur. Amansız tale bu ailənin də qismətinə köçkünlük yazmışdı. Ailə Gəncəyə köçdükdən sonra Heydər və qardaşı Hüseynalı Gəncənin ictimai-siyası həyatında fəal iştirak etmişlər. Belə ki, Heydər partiya orqanlarında müxtəlif məsul vəzifələrdə çalışmış, ömrünün sonunlarında Gəncə şəhər Müharibə və Əmək Veteranları Şurasının sədri vəzifəsində işləmişdir. Hüseynalı lap gənc yaşlarından o vaxtkı “Kirovabad Kommunisti” qəzetinin baş redaktoru olmuş, lakin gənc yaşlarında vəfat etmişdir. Ailənin sonbeşiyi olan Şadman isə Gəncədə 29 nömrəli orta məktəbi bitirdikdən sonra Saratov Dövlət Tibb İnstitutunda təhsil almışdır. Rusiyada onunla bir dövrdə təhsil almış tələbə yoldaşlarının söylədiklərinə görə, Şadman bu institutun ən bacarıqlı, əlaçı tələbəsi olmaqla yanaşı, idmanın boks növü ilə məşgul olurmuş. Hətta idman karyerasında da uğur qazanaraq, birinci dərəcəli boksçu dərəcəsi də almışdır. Onunla eyni institutda oxuyan bütün qafqazlı tələbələrin liderinə çevrilmiş, onların müxtəlif problemlərlərinin həllinə də nail olurmuş.
Təhsilini başa vuran Şadman Gəncə dəmiryol xəstəxanasında əmək fəaliyyətinə başlamışdır. Bacarıqlı və cəfakeş həkim olan Şadman 32 yaşında bu Xəstəxanaya baş həkim təyin olunmuşdur. 1980-ci illərin sonlarında Azərbaycanda başlayan milli azadlıq hərəkatının fəal üzlərindən birinə çevrilən Şadman həkim qərbi azərbaycanlıların 1988-ci il deportasiyası nəticəsində Azərbaycana pənah gətirən soydaşlarımızın qarşılanıb yerləşdirilməsi işlərinə də rəhbərlik edən şəxslərdən biri olmuşdur. 1990-cı ildə 20 Yanvar faciəsinə etiraz əlaməti olaraq Kommunist Partiyasının üzvlük biletini Gəncə şəhər Partiya Komitəsinin qarşısında yandıran ilk şəxslərdən biri də Şadman Hüseyn olmuşdur.
Həmin il Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinə keçirilən deputat seçkilərində seçicilərin böyük əksəriyyətinin səsini qazanaraq deputat seçilmişdir. Milli Şuranın ən fəal üzvlərindən biri kimi tanınan Şadman Hüseyn Azərbaycanın Müstəqilik Aktına imza atan şəxslərdən biri olmuşdur. 1990-cı illərin əvvəllərində ictimai siyasi fəallığı ilə öndə olan Gəncə şəhərinin bir qrup nüfuzlü siyasi fəalları o vaxt Naxçıvanda Ulu Öndər Heydər Əliyevin xalqımızın düşdüyü bu acınacaqlı vəziyyətdən çıxara biləcək yeganə lider kimi hakimiyyətə dəvət olunması üçün aktiv fəaliyyət göstərirdilər. Bu şəxslərdən akademik Məmmədtagı Cəfərovu, hüqüqşünas Nazim Hacıyevi, Əli Ömərovu, Tofiq Bagırovu, Şadman Hüseyni və başqalarını göstərmək olar. Bu şəxslər o dövrdə böyük riskə gedərək dəfələrlə Naxçıvanda Ulu öndərin yanında olmuş və ondan xalqımızın bu acınacaqlı vəziyyətdən çıxarmaq üçün bütün vətənpərvər qüvvələri öz ətrafında cəmləşdirməyi xahiş etmişdilər.
Şadam Hüseyn Milli Məclisin ən fəal deputatlarından biri olmuşdur. 20-ci əsrdə ikinci dəfə müstəqillik əldə etmiş Azərbaycanın Avropa Şurasına üzv seçilməsi üçün bir sıra deputat həmkarları ilə uzun illər gərgin fəaliyyət göstərmiş, bütün bilik və bacarıgını bu ümummilli məsələnin həll olunmasına yönəltmişdir.
2001-2003 cü illərdə Şadman Hüseyn Deportasiya olunmuş Qərbi Azərbaycanlılar Beynəlxalq Cəmiyyətinin yaradılması üçün qızğın fəaliyyət göstərmişdir. 2003-cü ilin prezident seçkilərində “Vətən” təşəbbüs qrupu tərəfindən onun namizədliyi irəli sürülmüş və onun namizədliyi qeydə alınmışdır. Lakin amansız və qəfil ölüm ürəyi Vətən eşqi ilə döyünən bu unudulmaz insanı öz ağuşuna almışdır. Bu insanın ömür yoluna nəzər saldıqda bir daha əmin olursan ki, insanın mənsub olduğu nəslin irsi keyfiyyətləri heç bir vaxt itmir. Mühit imkan verən kimi o özünü göstərir.
Şadam Hüseyn onu tanıyanların qəlbində həmişə yaşayacaqdır. O, qisa lakin, şərəfli ömür tarixçəsi ilə bir daha sübut etdi ki, millət və xalq yolunda yorulmadan çalışan hər bir insanın əbədi məkanı xalqının yaddaşıdır. Bu yerdə ölməz şairimiz Səməd Vurgunun məhşur şeirinin bir parçası yada düşür:
Ölüm sevinməsin qoy,
Ömrünü vermir bada,
El qədrini canından daha əziz bilənlər.
Şirin bir xatirə tək,
Qalacaqdır dünyada, sevib yaşayanlar, sevilərək ölənlər.
Şadman Hüseynin ölümündən 19 il ötür. Lakin onun əziz xatirəsi bu gün də böyük ehtiramla yad edilir. Allah rəhmət eləsin!
Müəllif: Asim Səfərov
