Ekspert: “Rusiya Cənubi Qafqazda gedən proseslərin episentri rolunda qalır”
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan ötən həftə keçirdiyi mətbuat konfransında Türkiyə ilə danışıqlara da toxunub. Baş nazir hesab edir ki, xüsusi nikbinliyə heç bir əsas yoxdur, “lakin tərəflər müzakirə etmək, danışmaq, nikbinliyə zəmin yaratmağa çalışmaq arzusunu bildirirlər”.
Paşinyan deyib ki, Türkiyə və Ermənistanın xüsusi nümayəndələrinin ilk görüşünün tezliklə təyin olunacağına ümid edir: “Kifayət qədər uzun proses gözlənilir və konkret nəticə əldə etmək baxımından bir-iki görüşdən çox şey gözləmək lazım deyil”.
Paşinyan erməni müxalifətinin “Zəngəzur dəhlizi”ni Türkiyə ilə danışıqların ilkin şərti kimi qəbul etdiyi iddiasını təkzib edib. O əlavə edib ki, Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşması və sərhədlərin açılması üçün “erməni soyqırımının tanınması” belə heç vaxt ilkin şərt olmayıb. Gündəlikdə isə yalnız sərhədin və dəmir yolunun açılması olduğunu bildirib. “Söhbət uçuşların bərpasından gedirsə, biz bunu müsbət qiymətləndiririk, alqışlayırıq və qarşılıqlı uçuşların başlayacağına ümid edirik”.
Türkiyə prezidenti ilə görüşün mümkünlüyü haqda sualı cavablandıran Paşinyan bildirib ki, Ərdoğanla görüş barədə heç bir razılaşma yoxdur.
“Əgər Rubinyanın (Ermənistanın danışıqlarda xüsusi nümayəndəsi) türkiyəli həmkarı ilə danışıqlar prosesi uğurlu olarsa, təbii ki, bundan sonra görüşlər yüksək və ən yüksək səviyyədə keçirilməlidir”.
Türkiyə Prezident Administrasiyasının sözçüsü İbrahim Kalın da bu fonda mühüm açıqlamalar verib: “Hazırda Cənubi Qafqazda fərqli vəziyyət yaranıb və proseslər çox fərqli istiqamətdə inkişaf edir. Erməni lobbisinin bütün gücünü sərf etdiyi cəhdlər boşa çıxdı, onların qurduğu struktur çökmək üzrədir. Yəni Cənubi Qafqazda Türkiyə-Ermənistan və ya türk-erməni qarşıdurması artıq sona çatır”.
O bildirib ki, Qarabağın azad olunması, yenidən Azərbaycana qovuşması ilə tarixdə yeni bir səhifə açılıb. Kalın qeyd edib ki, Türkiyə-Ermənistan əlaqələrini normallaşdırmaq üçün qarşılıqlı addımlar atırlar. Türkiyə rəsmisi normallaşmanın ən çox Ermənistanın xeyrinə olacağını vurğulayıb. O deyib ki, dənizə çıxışı olmayan, iqtisadi cəhətdən zəif və Rusiyanın təsiri altında olan Ermənistanın Türkiyə ilə əlaqələri normallaşdırmasının həm siyasi, həm də iqtisadi faydaları olacaq. Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu ilin yekunlarına dair mətbuat konfransında qeyd edib ki, İstanbul-İrəvan aviareysləri qısa müddət ərzində açılacaq. Nazir deyib ki, Türkiyə və Ermənistanın təyin etdiyi xüsusi nümayəndələrin ilk görüşü Moskvada keçirilə bilər. O bildirib ki, bu təklifi Ermənistan tərəfi irəli sürüb. Türkiyə tərəfi də danışıqların vasitəsiz keçirilməsinə tərəfdardır. Ermənistanın İki ölkənin xüsusi nümayəndələri arasında görüşün Moskvada keçirilməsini təklif etməsi diqqət çəkir. Moskva iki ölkə arasında təmasları dəstəkləyir, amma belə görünür ki, bu cür tarixi bir görüşün Rusiyada keçirilməsi fürsətini də əldən buraxmaq istəmir. Hər halda, başqa bir ölkə də təklif edilə bilərdi.
Bəs bu cür qarşılıqlı isti mesajlardan sonra erməni lobbisinin danışıqları pozmaq kimi planı ola bilərmi? Bu danışıqlar da sonda Sürix protokolları kimi arxivə verilə bilərmi?
Politoloq Züriyə Qarayeva Ermənistanın davranışlarında bir neçə səbəb görür: “Ermənistanın Soçi və Brüssel görüşlərindən sonra Azərbaycana qarşı daha yumşaq mövqe sərgilədiyinin şahidi oluruq. Bunun bir neçə səbəbi var. Əvvəla, Paşinyan hakimiyyətini qoruyub saxlamağı bütün meyarlardan üstün tutur. İkinci səbəb Qarabağda gözlənilən antiterror əməliyyatları ilə bağlıdır. Həm Paşinyan, həm də erməni cəmiyyəti gözəl anlayır ki, azərbaycanlı hərbçilər bu dəfə hərbi əməliyyat başlatsalar, ötən ilin dekabrındakı əməliyyat ”toya getməli” olacaq. Çünki artıq bıçaq sümüyə dirənib. Postmünaqişə dövrünün problemlərinin daha sakit şəkildə həllini tapması üçün Azərbaycan əlindən gələni edib. Növbəti daha ciddi səbəb Ermənistanın düşdüyü ağır siyasi və iqtisadi durumdur ki, istər hakimiyyət, istərsə də fərqli cəbhələr artıq anlayır ki, münaqişə ritorikası ölkəni uçuruma aparır və bu uçurumdan xilasın yeganə yolu Ankara və Bakı ilə dialoqdur. Bütün bunların fonunda erməni lobbisi nümayəndələri ilə Moskvada görüş təsadüfi deyil. Çünki mövcud status-kvodan əziyyət çəkən kəsimlərdən biri də elə erməni diasporudur. Proseslərin müsbət məcrada getdiyinə ümid etmək olar. Nümayəndələr arasındakı görüş böyük ehtimal gələcək birgəyaşayışın təməllərini atmaq məqsədi daşıyır. Görüşün Moskvada keçirilməsi isə hər iki tərəfin bir araya gəlməsi üçün uyğun platformadır. Nəzərə alsaq ki, Rusiya münaqişədə moderator tərəfdir və bu ölkə ərazisində kifayət qədər erməni və azərbaycanlı əhali var, məkan təsadüfi seçilməyib. Ancaq istənilən halda qarşı tərəf əsrlərdir ki, riyakarlıq gördüyümüz millətdir. Bu baxımdan dəqiq proqnozlar vermək mümkün olmasa da, ümumən Azərbaycanın regionda yaratdığı geosiyasi reallıqlar praktikada öz əksini tapır deyə bilərik”.
Qarabağ Azadlıq Təşkilatının sədri Akif Nağı təcavüzkarın heç bir çıxış yolunun qalmadığını qeyd etdi: “Türkiyə Ermənistanla münasibətlərin istiləşməsini istəyir, bu istiqamətdə addımlar da atır. Ermənistan rəhbərliyi də başqa yolun olmadığını tədricən başa düşür. Paşinyan anlayır ki, bu vaxta qədər onlardan Türkiyə və Azərbaycana qarşı alət kimi istifadə olunub. Bunu anlayır və vəziyyətdən çıxış yolu axtarırlar. Bu prosesdə erməni cəmiyyətinin əsas hissəsi, həmçinin erməni diasporu hələ ki əyləc rolunda çıxış edir. Ona görə də yaxın vaxtlarda ciddi nəticələrin əldə olunacağı real görünmür. Erməni cəmiyyətinin sağlamlaşması, sərsəm ideyalardan əl çəkməsi üçün on illər gərəkdir. Rəsmi Ankara Cənubi Qafqazda təsir imkanlarını artırmaq istəyir, amma bunu Rusiya ilə razılaşdırmaqla həyata keçirmək yolunu tutub. Rusiyanı qıcıqlandırmaq, hadisələri sürətləndirmək istəmir. Ona görə də xüsusi nümayəndələrin ilk görüşünün Moskvada keçirilməsinə etiraz etmir. Rusiya Cənubi Qafqazda gedən proseslərin episentri rolunda qalır. Azərbaycan və Ermənistan ictimaiyyət nümayəndələrinin son müharibədən sonra ilk görüşünün də Moskvada keçirilməsi təsadüfi deyildi. Bütövlükdə proseslər Türkiyə və Azərbaycanın xeyrinə gedir. Başa düşsələr ermənilər üçün də ziyanlı bir şey yoxdur. Erməni lobbisinin prosesləri pozmaq cəhdləri təbii ki, olacaq, amma ciddi nəticələrə nail olacaqları inandırıcı deyil. Çünki onların Ermənistan üçün təklif edəcəkləri hər hansı müsbət alternativ yoxdur. Gedən proseslərdə Azərbaycan və Türkiyə diqqətli olmalı, əsas hədəflərindən geri çəkilməməlidir. Ermənistanla bağlı əsas hədəfimiz Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tam təmin olunması və bu işğalçı ölkənin region üçün bir daha təhlükə mənbəyi olmayacağına təminat yaratmaqdır”.“Yeni Müsavat”
