Ermənistan təkzib etdi, Azərbaycan XİN sərt reaksiya verdi; birinci Qarabağ savaşının çözülməyən sirri – kütləvi məzarlıqlar…
Ermənistan Birinci Qarabağ müharibəsində itkin düşmüş Azərbaycan vətəndaşlarının kütləvi məzarlıqlarının olduğu yerlər barədə Azərbaycana məlumat verəcəyi ilə bağlı öhdəlik götürüb. Bu barədə Azərbaycanın Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasından bildirilib.
“Azərbaycan tərəfinin humanitar xarakterli bu addımının əvəzində Ermənistan tərəfi birinci Ermənistan-Azərbaycan müharibəsində öldürülmüş və kütləvi məzarlıqlarda basdırılması ehtimal edilən hərbi və mülki Azərbaycan vətəndaşları haqqında məlumatları, habelə bu qəbildən olan kütləvi məzarlıqların yerləri barədə məlumatı Azərbaycan tərəfinə verməlidir.
Cari ilin fevralın 4-də Fransa prezidentinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin, Fransanın Avropa İttifaqına sədrliyi qismində prezident Emmanuel Makronun, Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişelin və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın iştirakı ilə videoformatda keçirilən görüşdə Azərbaycan Prezidenti birinci Ermənistan-Azərbaycan müharibəsində itkin düşmüş vətəndaşlarımızın kütləvi məzarlıqlarının yerləşmə yerləri barədə məlumatın Azərbaycan tərəfinə verilməsinə dair məsələ qaldırmış, Ermənistan tərəfi isə bu məsələdə əməkdaşlıq edəcəyinə dair öhdəlik götürmüşdür. Qeyd olunan məsələ Fransa prezidenti Emmanuel Makron tərəfindən dəstəklənib”, – Dövlət Komissiyasından bildirilib.
Ermənistan kütləvi məzarlıqların yeri barədə məlumatı Azərbaycana verməlidir
Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi isə səkkiz erməni əsilli hərbi qulluqçunun qaytarılması müqabilində 90-cı illərin Ermənistan-Azərbaycan müharibəsində itkin düşmüş vətəndaşlarımızın və onların basdırıldıqları kütləvi məzarlıqların yerləri barədə məlumatların Azərbaycan tərəfinə verilməsi barədə Ermənistanın öz üzərinə öhdəlik götürmədiyini bəyan edib. Azərbaycan XİN isə bu açıqlamanı “beynəlxalq humanitar hüquq normalarına və humanizm prinsipinə hörmətsizliyin ən ifrat nümunəsi kimi qiymətləndirib”.
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatında daha sonra deyilir: “Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinə xatırladırıq ki, 1949-cu il Cenevrə Konvensiyası və onun muvafiq protokolları və bütövlükdə beynəlxalq humanitar hüquq normaları ilə üzərinə götürdüyü öhdəliklərə uyğun olaraq, Ermənistan tərəfi sözügedən dövlətin silahlı qüvvələri tərəfindən sistemli surətdə qətlə yetirilən mülki və hərbi Azərbaycan vətəndaşları və onların kütləvi şəkildə basdırıldıqları məzarlıqların yerləri barədə məlumatları Azərbaycan tərəfinə təqdim etməyə borcludur”.
Bildirilir ki, fevralın 4-də videoformatda keçirilmiş görüşün gündəliyində duran əsas mövzulardan biri də məhz humanitar məsələlər olub: “Bununla əlaqədar, Azərbaycan Prezidenti tərəfindən 90-cı illərin Ermənistan-Azərbaycan müharibəsi zamanı 71-i uşaq, 267-si qadın və 326-sı ahıl olmaqla, ümumilikdə 3 890 Azərbaycan vətəndaşının taleyi barədə məlumat verilməsi və onların basdırıldığı kütləvi məzarlıqların yerlərinə Ermənistan tərəfindən aydınlıq gətirilməsinin vacibliyi diqqətə çatdırılıb və bu məsələyə Fransa və Avropa İttifaqı Şurasının prezidentləri tərəfindən dəstək ifadə olunub. İtkin düşmüş 4 000-nə yaxın Azərbaycan vətəndaşlarının taleyinə aydınlıq gətirilməsinə görə məsuliyyət daşıyan Ermənistan tərəfi isə bu məsələdə əməkdaşlıq edəcəyinə vəd verib.
Azərbaycan tərəfinin atdığı humanist addımların nəticəsi olaraq 1 708 erməni hərbi qulluqçunun cəsədinin tapılaraq qarşı tərəfə təhvil verilməsi fonunda Ermənistanın inkarçılıq siyasətini davam etdirməsi, beynəlxalq humanitar hüquq əsasında, həmçinin 4 fevral 2022-ci ildə videoformatda keçirilmiş görüş zamanı üzərinə götürdüyü öhdəlikləri inkar etməsi mənəvi-etik və beynəlxalq hüquqi çərçivələrdən tamamilə kənara çıxır.
Bu müstəvidə humanizm prinsipinə sadiq qalan Azərbaycan Respublikası tərəfindən müvafiq hüquqi presedurlar bitdikdən sonra Ermənistan tərəfinə təhvil verilən hərbi qulluqçuların yenə Ermənistan dövləti tərəfindən kütləvi surətdə həbslərə və təqiblərə məruz qalmaları bu dövlətin öz vətəndaşlarına “qayğısı” kontekstində xüsusi təəccüb doğurur.
Biz beynəlxalq ictimaiyyəti Ermənistan tərəfinə təzyiq göstərərək 90-cı illərin Ermənistan-Azərbaycan müharibəsinin qanlı irsi olan itkin düşmüş Azərbaycan vətəndaşlarının taleyinə aydınlıq gətirməkdə məsuliyyətli davranmağa və öz öhdəliklərinə əməl etməsini tələb etməyə çağırırıq”, – deyə Azərbaycan XİN bildirib.
“İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə kütləvi məzarlıqlar tapılıb”. Bunu xarici işlər nazirinin müavini Elnur Məmmədov ötən ilin avqustunda verdiyi açıqlamada deyib. Onun sözlərinə görə, həmin məzarlıqlardakı cəsədlərin kimlərə aid olması ilə bağlı araşdırmalar aparılır. E.Məmmədov, həmçinin, qeyd edib ki, Ermənistan Birinci Qarabağ müharibəsində çox geniş şəkildə girovların götürülməsi praktikasından istifadə edib. E. Məmmədov onu da vurğulayıb ki, girov götürülmüş şəxslərdən kimlərinsə sağ olması ehtimalı da var. Cəmiyyətdə ermənilərin bu razılaşmanı icra edəcəklərinə böyük şübhələr vardı və Ermənistan məlum bəyanatla bunu təsdiq etdi. Haqlı olaraq soruşulur: Ermənistan dəqiq mina xəritələrini verdimi ki, indi də o boyda cinayətlərini açıb ifşa edələr. Birinci Qarabağ savaşında öldürdüklərinin kütləvi məzarlıqlarının yerini göstərərkən hüquqi və siyasi baxımdan Ermənistanın hansı problemlərlə qarşılaşacağı məlumdur.
Demokratiya və İnsan Hüquqları Komitəsinin sədri, hüquq üzrə fəlsəfə doktoru Çingiz Qənizadə bildirdi ki, görüş zamanı Birinci Qarabağ müharibəsində əsir və girov götürülmüş, itkin düşmüş azərbaycanlıların toplu məzarlıqları barədə, taleyi haqda Ermənistanın məlumat verməsi məsələsi Prezident İlham Əliyev tərəfindən qaldırılıb: “Ermənistan tərəfi də buna razılıq verib. Mən əsir və girov götürülmüş, itkin düşmüş vətəndaşlarla əlaqədar dövlət komissiyasının üzvü olarkən həmin vətəndaşlarımızın güllələnərək kütləvi basdırılması haqqında məlumatlar var idi. Biz ümid edirdik ki, Qarabağ işğaldan azad olunandan sonra onların məzarlıqlarının tapılması haqqında iş aparacağıq. İndi bax o gün gəlib çatıb, Azərbaycan Prezidenti bu işi başladıb. Cənab Prezident məsələ qaldırdı ki, beynəlxalq təşkilatlar, dövlətlər ermənilərin buraxılmasının xahişini edirlərsə, ermənilər tərəfindən törədilmiş insanlıq əleyhinə cinayətin də üstü açılsın və qətlə yetirilmiş azərbaycanlıların kütləvi məzarlıqlarının yerlərinin müəyyən olunması da təmin edilsin. Azərbaycanın humanizmə əsaslanan əxlaqlı davranışına Ermənistanın əxlaqlı cavab verəcəyi şübhə doğururdu. Çünki Ermənistan həmişə razılaşmaları pozur, hətta imzaları ilə üzərlərinə götürdükləri öhdəliklərə əməl etmir, əməl etdiklərində isə saxtakarlığa yol verdikləri məlum olur. Kütləvi məzarlıqların yeri barədə rəsmi məlumat verəcəyi halda birincisi, Ermənistan cinayətini etiraf etmiş olacaq, ikincisi, Ermənistana qarşı Azərbaycan tərəfinin beynəlxalq səviyyədə hüquqi iddia qaldırması üçün əsas yaranacaq”.
Ç.Qənizadə hesab edir ki, əgər bütün bunlara baxmayaraq, Paşinyan bu addımı atacaqsa, düşünülmüş siyasi gediş olacaq: “Çünki hazırda Paşinyana qarşı müxalifətdə olan revanşist cinayətkar qüvvələr məhz həmin insanlıq əleyhinə cinayətlərə rəhbərlik ediblər. Azərbaycanlıların kütləvi qətlə yetirilib kütləvi məzarlıqlarda basdırılması kimi cinayətlərin təşkilatçıları, iştirakçıları məhz Robert Köçəryan, Serj Sərkisyan, Seyran Ohanyan və onların ətrafında olanlardır. Paşinyan kütləvi məzarlıqların yeri barədə məlumat verməklə bu şəxslərin qatı cinayətkar olduqlarını dünyaya nümayiş etdirmiş olacaq, həmin qatillərin beynəlxalq aləmdə tamamilə nüfuzdan düşmələrinə nail olacaq. Biz ümid edirik ki, Paşinyan praqmatik və ağıllı hərəkət edərək yaranmış fürsətdən istifadə edəcək. Bununla Paşinyan beynəlxalq aləmdə öz imicini yüksəldəcək, rəqiblərini isə faktiki, siyasi baxımdan məhv etmiş olacaq. Bu baxımdan hesab etmək olar ki, Paşinyan üzərinə götürdüyü öhdəliyi hansısa formada yerinə yetirməyə çalışacaq”.
Qarabağ Azadlıq Təşkilatının sədri Akif Nağı da bildirdi ki, Azərbaycan növbəti dəfə humanist addım atdı, 8 erməni canisini qaytardı: “Məncə, ermənilərə qarşı bu cür humanist addımlara ehtiyac yoxdur, onlar bunu başa düşmürlər. Biz 4 minə qədər itkin düşənlərimizlə bağlı məsələni çoxdan qaldırmalı idik, amma indi də gec deyil. Burada həm vətəndaşlarımızın taleyinə aydınlıq gətirməliyik. Həm də ermənilərin növbəti cinayətlərinə dair məlumatları dünyaya çatdırmalıyıq. Bu insanların içərisində sağ qalanlar da ola bilər. Ən vacib məsələ kütləvi məzarlıqlarla bağlıdır. Artıq bizim hakimiyyət orqanlarında da bu cür məzarlıqlara dair ilkin məlumatlar var. Bu istiqamətdə işlər davam etdirilməlidir. İnanmıram ki, ermənilər öz sözlərini tutsunlar, onların verdiyi sözə əmin olmaq olmaz. Hər halda, dillərindən tutub axıra qədər getməliyik”.“Yeni Müsavat”
