Birləşmiş Ştatların dövlət katibi Entoni Blinken Prezident İlham Əliyevə zəng vurdu. Telefon söhbəti zamanı Ermənistanla Azərbaycan arasındakı münasibətlər, delimitasiya və demarkasiya məsələləri müzakirə olundu. Bu həm də Ermənistanda aranın qarışıb, xaosun at oynatdığı bir vaxtda baş verir. Bəzi ekspertlər düşünürlər ki, Birləşmiş Ştatlar Rusiyanı Qafqazdan çıxarmağa çalışır. Digərləri isə Vaşinqtonun Minsk qrupunun fəaliyyətinin yenidən aktivləşdirmək niyyətində olduğunu hesab edir.
Bəs regionda baş verən hərəkətlilik nələrin xəbərçisidir? Ermənistanda revanşistlərin hakimiyyətə gəlməsi nələri dəyişə bilər?
Suallarımızı keçmiş xarici işlər naziri, politoloq Tofiq Zülfüqarova ünvanladıq.
T.Zülfüqarov Publika.az-a müsahibəsində söylədi ki, Ermənistanda revanşistlər hakimiyyətə gələrsə, bu bizim xeyrimizə olacaq.
– Tofiq bəy, ABŞ-ın dövlət katibi Entoni Blinken Prezident İlham Əliyevə zəng vurdu. Sizcə, nə baş verir?
– Mən dəfələrlə qeyd etmişəm ki, Ermənistanla Azərbaycan arasındakı sərhədlərin demarkasiya və delimitasiyası sırf texniki prosesdir. İlk olaraq bunu anlamaq lazımdır. Bu baxımdan əsas mövzular həll olunmalıdır. Yalnız bundan sonra delimitasiya mövzusu gündəmə gələ bilər. Təəssüflər olsun ki, Birləşmiş Ştatlardakı erməni lobbisinin təsiri altında və xarici işlər naziri Ararat Mirzoyanın Vaşinqtona səfərindən sonra ABŞ “gündəmdə olan erməni mövzularını” bu və ya digər mövzuda yeritmək üçün fəaliyyət göstərir. Biz bunu aydın şəkildə görürük. Bundan qabaqkı hansısa mərhələdə Fransanın aktivliyi görsənirdi. Hesab edirəm ki, bütün bunlar sadəcə cəhdlərdir. Həmin cəhdlərin hansı istiqamətdə getməsi Azərbaycan üçün də bəllidir. Bu baxımdan onlara münasibət də buna bənzər olacaq.
– Sizcə, Bakı bütün bunlara hansı münasibəti sərgiləyəcək?
– İlk olaraq söhbətin nədən getdiyinə baxmaq lazımdır. Ermənilər istəyirlər ki, sovetlər dövründə olan Ermənistan sərhədlərini təsbit etsinlər. Söhbət demarkasiya və delimitasiya proseslərindən gedir. Yəni İrəvan hansısa xəritəni əsas kimi götürməyə çalışır. Bu prosesi yavaş-yavaş irəlilətmək istəyirlər. Bununla da sanki Azərbaycan özünə öhdəlik götürəcək ki, mən bu xəritələri tanıyıram. Beləliklə, növbəti mərhələlərdə Azərbaycan Zəngəzur mövzusunda hansısa təzyiqlər, digər istiqamətlərdə – Göyçə, Qazax, Kərki istiqamətində təzyiqlər edərsə, bu, Bakının “beynəlxalq qanun pozuntuları” olacaq. Bunu ermənilər yaxşı başa düşürlər və prosesi də bu istiqamətdə “inkişaf etdirməyə” çalışırlar. Buna nail olduqdan sonra ermənilər vəziyyətdən istifadə edərək Qarabağla bağlı köhnə iddialarını davam etdirməyə çalışırlar. Bu addımlarla özlərini sığortalamağa çalışırlar. İndi onlar yaxşı başa düşürlər ki, hazırda Qarabağla bağlı İrəvan hər hansı bir fikir səsləndirsə, bu, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı bir fikir kimi qəbul olunur. Bakı da buna qarşılıq olaraq cavab verəcək ki, əgər sən mənim ərazi bütövlüyümü tanımırsansa, o zaman mən də sənin sərhəd bütövlüyünü tanımayacağam. Birinci halda Ermənistan deyəcək ki, Azərbaycanın sərhədlərini tanıyırıq, amma Qarabağ mövzusunu da həll etmək lazımdır. Əslində bu taktiki gediş ermənilərin hazırkı mövqeyidir. Görünən odur ki, Mirzoyanın səfərindən sonra erməni tərəfi təzyiq göstərməyə cəhdlər göstərir. Çünki onlar təzyiq etmək iqtidarında deyil. Bizə təzyiq etmək çox çətindir. Hesab edirəm ki, dövlət katibi Blinkenin Prezident İlham Əliyevə zəngi və bu qəbildən olan zənglər ABŞ administrasiyası və onun bir hissəsi olan erməni lobbisinin təsiri altındadır. Bu baxımdan administrasiya erməni lobbisinin sifarişlərini yerinə yetirməkdədir.
– Burada Rusiya-ABŞ qarşıdurması amili nə dərəcədə güclü faktordur?
-Doğrudur, bəziləri bunu Rusiya-Birləşmiş Ştatlar qarşıdurması kimi qələmə verməyə çalışır. Amma mən bu fikrin tərəfdarı deyiləm. Ona görə ki, indiki mərhələdə zəifləyən Rusiya bizə daha çox sərf edir. Zəifləyən Rusiya hazırda bu məsələdə Türkiyə ilə əməkdaşlıqda maraqlıdır.
– Bəs Amerika Birləşmiş Ştatları kimlə gəlmək istəyir?
– Fransa və Ermənistanla…
– Bu, mümkün suala çox sadə bir cavabdır. Azərbaycanın strateji gedişləri, taktikası burada bəllidir. Yəni ilanın ağına da, bozuna da…
– ABŞ-la Ermənistan arasında bir neçə gün əvvəl mülki nüvə sazişi imzalandı. Sizcə, bu saziş Kremli qıcıqlandıracaqmı?
– Bilirsiniz ki, Rusiya və Ermənistan arasındakı münasibətlərin çox vacib hissəsini təşkil edən bir mövzu var. Bu da birgə enerjinin istehsalı ilə bağlıdır. Sovetlər dönəmində “Metsamor” Atom Elektrik Stansiyası olub. Təbii ki, onun texnologiyası köhnədir və təhlükəlidir. Bunun təhlükəli olması ilə bağlı Ermənistanda uzun müddət hərəkətlər baş verirdi. Dəfələrlə bu atom elektrik stansiyası bağlanıb və açılıb. İndi görünən odur ki, ABŞ bu istiqamətdə istəyir ki, təzə Amerika texnologiyasını bu sahədə tətbiq etsin. Təbii ki, bu məsələdə Vaşinqtonla Moskva arasındakı maraqlar toqquşa bilər. ABŞ-ın yeni texnologiyanı Ermənistanda tətbiq etməsi uzun bir prosesdir. Bu məsələ bir yana qalsın, indiki mərhələdə bu nüans ABŞ-Rusiya münasibətlərində gərginlik yarada bilər. Yəni bu AES-in tikintisi gələcəyin məsələsidir və o, bir neçə ilə çəkəcək. Amma indiki mərhələdə bu saziş gərginlik üçün əlavə element olacaq.
– Ermənistanda iki həftədir ki, siyasi gərginlik hökm sürür. Bu hal Ermənistanla Azərbaycan arasındakı post-münaqişə dövründəki proseslərin sürətini nə qədər yubadacaq?
– Bilirsiniz, əslində bizim üçün Ermənistanda radikalların hakimiyyətə gəlməsi daha sərfəlidir. Biz görürük ki, Nikol Paşinyanın administrasiyası ermənilərin köhnə siyasətlərini təzə bir formada təqdim etmək istəyir. Söhbət onların Qarabağa aid niyyətlərindən gedir. Bu baxımdan bu cür siyasət Qərb tərəfindən də dəstəklənəcək. Bu, artıq hiss olunur. Bu da bizim xeyrimizədir.
– Söhbət indiki mərhələdən gedir?
– Bəli. Yəni həmin revanşistlər əgər hakimiyyətə gəlsələr, istər-istəməz reallıqlarla barışacaqlar. Azərbaycanın və Türkiyənin bu bölgədəki üstünlüklərini, bizim dominantlığımızı dərk edəcəklər. Onlar da Nikol Paşinyan kimi reallığı nəzərə almalıdırlar. Paşinyan da həmin şeyləri edirdi, sonradan – müharibədən sonra yolunu dəyişdi. Guya indi sülhdən danışır, amma üstüörtülü şəkildə öz köhnə siyasətini davam etdirmək niyyətindədir. Hətta danışıqlarla bağlı onun mövqeyində də bu amil özünü büruzə verir. 5 prinsipə əlavə olaraq prinsiplər irəli sürür. Yəni bizimlə sülhəbənzər oyun aparırlar. Onlar yalan üzərində qurulmuş bir taktikanı seçiblər. Baxanda görürük ki, bizim gedişlərimiz onlar üçün daha təhlükəlidir, nəinki ermənilərin Azərbaycan torpaqları ilə bağlı açıq iddiaları… Yəni onların bu iddialarına cavab olaraq biz daha qəti addımlar ata bilərik.
– Belə çıxır ki, Bakı üçün ən uyğun variant İrəvanda tez-tez hakimiyyətin dəyişməsidir?
– Hesab edirəm ki, burada bizim üçün əhəmiyyət kəsb edən yeganə faktor var. Bu da Azərbaycan dövlətinin gücü və Azərbaycan xalqının iradəsidir! Ermənilərdən sülhsevər siyasət gözləmək düzgün olmaz. Yəni Paşinyan atdığı addımlarla bunu ört-basdır etmək istəyir. Türkiyə ilə bizim müttəfiqliyimiz qalır. Eyni zamanda Rusiyanın zəifləmə prosesi gedir. Bu cür geosiyasi vəziyyətdə bizim üstünlüyümüz var. Ermənistan indiki mərhələdə “danışıqlar aparırıq” görüntüləri ilə “proseslər gedir” görüntüsü yaratmağa cəhdlər göstərir. Öz hakimiyyətini uzatmağa çalışır. Strateji baxımdan bu, belədir.
