Son günlər Ermənistan hakimiyyəti Azərbaycanla sülh anlaşması imzalamağa hazırlığını elan etsə də, rəsmi İrəvanın sərgilədiyi siyasət bunun əksini deyir. Elə Ermənistan parlamentinin 23 fevral iclasına Şuşa Bəyannaməsinin müzakirəsini daxil etməsi də Nikol Paşinyan hakimiyyətinin dedikləri ilə əməllərinin uzlaşmadığını növbəti dəfə təsdiqləyir.
Bundan əlavə, Rusiya sülhməramlılarının kölgəsində gizlənmiş Qarabağdakı qondarma qurumun həyasız davranışları Azərbaycanı sərt tədbirlərə əl atmağa sövq edir. Bir müddət əvvəl yay aylarından etibarən Qarabağa Ermənistandan əsgər göndərilməyəcəyi barədə məlumatlar yayılsa da, yenə də gərginliyi tətikləyən hərəkətləri, həyasız davranışları izləməkdəyik. Belə ki, Qarabağdakı separatçı qurumun “təhlükəsizlik katibi” Vitaliy Balasanyan fevralın 16-sından etibarən “döyüş hazırlığı”na start verildiyini, bu təlimlərin may ayınadək davam edəcəyini elan edib. Bu, açıq-aydın antiterror əməliyyatlarının keçirilməsinə əsas yaradan həyasız davranışdır.
Paralel olaraq baş terrorçu Araik Arutyunyan ətrafında da nələrsə baş verir. Qarabağın dağlıq hissəsində nələrsə baş verir, amma hələ ki gerçək situasiya naməlumdur. Belə ki, Araik Arutyunyanın mümkün istefası ilə bağlı şayiələr yayılıb. Ermənistan mətbuatı bu şayiələrlə bağlı xəbərlər və şərhlər yayır. Düzdür, bu qondarma prezidentin mətbuat xidməti tərəfindən təkzib edilib, amma söz-söhbət də səngimir. Hətta bəzi müşahidəçilər Araikin istefasından sonra “DQR” adlı qondarma qurumun ləğv ediləcəyi barədə ehtimallar səsləndirir. Bəs bu plan Türkiyə-Rusiya-Azərbaycan arasında razılaşdırıla bilərmi? Məsələn, ermənilərə “DQR” əvəzinə, daha parlaq, cazibəli təkliflərin verilməsi mümkündürmü? Hesab olunur ki, onlardan ən mühümü Türkiyə ilə sərhədlərin açılmasıdır. Azərbaycanla kommunikasiyaların bərpası, Ermənistanın Azərbaycan üzərindən xaba – şəbəkəyə qoşulması da ermənilər üçün olduqca sərfəli bir təklifdir.
“Sputnik Armenia”nın şərhinə görə, “Araikin gedişi Bakının əl-qolunu açacaq. Azərbaycan bir daha Qarabağda bu qondarma quruma prezident seçkisinin keçirilməsinə imkan verməz” – deyə, təşvişə düşüblər. Yəni “Artsax” nağılı sona çatır.
Maraqlıdır, bu xəbərlərin yayıldığı gün Azərbaycan Baş Prokurorluğunun İstintaq İdarəsinin rəisi Nemət Azadov açıqlama verib ki, Araik Arutyunyanın həbs edilərək, Azərbaycana gətirilməsi mümkün olacaq. Erməni mediası bu xəbəri geniş tirajlayıb. Bildirilir ki, rəsmi Bakı Araik Arutyunyanı 2020-ci ilin oktyabrında Gəncənin mülki əhalisinə qarşı həyata keçirilən dörd terror aktında ittiham edir. Araik Arutyunyanın axtarışa verildiyi də qeyd edilir. Rəsmi Bakı əmindir ki, “Araik Arutyunyanın indiyədək məsuliyyətə cəlb edilməməsi, sadəcə, müvəqqəti vəziyyətdir və yaxın gələcəkdə, ən qısa zamanda o, əməliyyat-istintaq qrupu tərəfindən tutularaq hüquq-mühafizə orqanlarına təhvil veriləcək”.
Azərbaycan Baş Prokurorluğunun açıqlaması Xankəndində təşvişə səbəb olub. “Joğovurd” qəzeti yazıb ki, Araik Arutyunyan Azərbaycan tərəfindən beynəlxalq axtarışa verilən yeganə şəxs deyil. İddia olunur ki, “belə insanların sayı 300-ü ötür”.
Maraqlı situasiya yaranır. Yəni Paşinyan Araiki xərcləyirmi? Bu, bir razılaşmadırmı? Prokurorluğun bu açıqlaması təsadüfdür, yoxsa öncədən hazırlanmış planın anonsudur?
Qafar Çaxmaqlı: “Bizim iradəmizdən kənarda baş verən proseslər heç vaxt xeyrimizə ola bilməz”
İrəvan Türk Cümhuriyyətinin başqanı, professor Qafar Çaxmaqlı bildirdi ki, Araik Arutyunyanın Moskvaya gedib-gəlməsindən sonra onun özünün taleyi ilə bağlı müəyyən fikirlər ortaya çıxıb: “Ermənistanda hətta bəzi politoloqlar Araikin bu ölkəyə prezident gətiriləcəyini deyirlər. Bu üsul köhnə erməni metodudur. Cinayətdə əli olanlar – Robert Köçəryan da, Serj Sərkisyan da vaxtilə Ermənistana rəhbər gətirilərək cinayətlərinin üstündən keçilməsinə nail olmuşdular”.
Q.Çaxmaqlı digər sınanmış məsələyə də diqqət çəkdi: “Rusiya strateji yerlərdə öz adamları ilə işləyir, görəv başa çatandan sonra öz rezidentini qoruyur. Araik Moskvaya bağlı adamdır, Moskva nə desə, onu edəcək”. Ekspertin fikrincə, qondarma qurum artıq tarix səhnəsindən çıxmaq üzrədir: “Bu qurumun yerinə başqa bir şey fikirləşmələri ehtimal daxilindədir. Azərbaycan və Türkiyə ilə danışıqlar ərəfəsində keçmiş Dağlıq Qarabağdakı separatçı qurumla bağlı manevrlər edilə bilər. Amma onun tutulub Azərbaycana verilməsi Rusiyanın iradəsinə nə dərəcədə uyğundur, onu zaman göstərəcək. Rusiya indiyədək onunla işləyirdi. Bundan sonra Araikin Rusiyanın nə dərəcədə maraqlarına cavab verməsindən asılı olaraq, qərar veriləcək. Əlbəttə, Azərbaycanın belə cinayətkarlarla bağlı mövqeyi də hansısa mərhələdə nəzərə alınacaq. O cümlədən də sərhədlərin açılması ilə bağlı gəlişmələrin də bu işdə rolu olacaq”.
Bununla belə, Q.Çaxmaqlı hesab edir ki, Araikin istefa verib-verməməsi və yaxud onun tutulub təhvil verilməsi ilə bir şey dəyişən deyil: “Əsas məsələ bu bölgədə Azərbaycanın suveren dövlət qanunlarının işləməsidir. Bu yöndə elə bir ciddi gəlişmə yoxdur. Biz orada qondarma qurumun hər hansı struktur dəyişikliyinə, yenidən təşkilatlanma prosesinə hələ ki müdaxilə edə bilmirik. Bizim iradəmizdən kənarda baş verən proseslər heç vaxt bizim xeyrimizə ola bilməz”.
İlyas Hüseynov: “Arutyunyan və onun kimi cinayətkarların həbs edilərək Bakıya gətirilməsi terror və cinayət əməllərindən çəkindirmək üçün ən yaxşı nümunə ola bilər”
Politoloq İlyas Hüseynovun sözlərinə görə, ermənilərin Araiklə bağlı təşvişini anlaşılan sayır: “Cinayətkar Araik Arutyunyanın Vətən müharibəsindən öncə törətdiyi əməllərlə bağlı qondarma vəzifəsindən azad edilməsi ilə bağlı Ermənistanın informasiya seqmentində müxtəlif məlumatlar paylaşılır. Bərdə, Gəncə, Tərtər və digər rayon və şəhərlərimizin raket atəşinə tutulmasında məsuliyyəti olan hər kəs cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmalıdır. Bu xüsusda Araik Arutyunyan və digərləri də məsuliyyətdən boyun qaçıra bilməyəcəklər. Bu gün yeni geosiyasi və geoiqtisadi reallıqlar fonunda Qarabağda yaşayan ermənilər qarşısında yeni prioritetlər formalaşıb. Azərbaycanla iqtisadi və kommunikasiya əlaqələrinin bərpası, Ermənistanın Türkiyə ilə sərhədlərinin açılması, diplomatik münasibətlərin qurulması və nəqliyyat-logistika sahəsində həyata keçirilən təşəbbüslərə qoşulmaq daha cəlbedici təkliflərdir. Sərhədlərin delimitasiyası ilə bağlı həyata keçirilən işlər isə Azərbaycan ərazisində separatçı meyilləri tamamilə sonlandıracaq. Bir sözlə, yeni dövrə qədəm qoymaq üçün daha yaxşı fürsətlər mövcuddur”. İ.Hüseynovun fikrincə, Türkiyə-Rusiya-Azərbaycan arasında razılaşdırılan və həyata keçirilən fəaliyyət regionun gələcək inkişafından xəbər verir: “Burada hansısa separatçı fəaliyyət istisna edilir və Azərbaycan ərazi bütövlüyünə, suverenliyinə, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinə hörmət ən prioritet xarakter daşıyır. Araik Arutyunyan və onun kimi cinayətkarların həbs edilərək Bakıya gətirilməsi isə terror və cinayət əməllərindən çəkindirmək üçün ən yaxşı nümunə ola bilər”.
Politoloq separatçılara sərt cavab verilməsini zəruri sayır: “Qarabağdakı silahlıların təlimləri, mühəndis-istehkam qurğularının yaradılması, xəndəklərin qazılması regiondakı gərginliyin artırılmasına hesablanıb. Azərbaycan ərazisində müvəqqəti yerləşdirilmiş Rusiya sülhməramlılarının gözü qarşısında baş verən proseslərdə onların susqunluq nümayiş etdirməsi ilə bağlı rəsmi Bakı öz etiraz səsini ucaltmalıdır. Bu cür təxribatçı addımların qarşısı mütləq şəkildə alınmalıdır. Ermənistanın çoxsaylı siyasi və hərbi təxribatları Vətən müharibəsi ilə nəticələndi. Ancaq güc dilini anlayan ermənilər, görünür, ”Dəmir yumruq” əməliyyatını unudublar. Azərbaycan ərazisində separatçı meyillərin və revanşist addımların qarşısını almaq üçün antiterror əməliyyatı ilə bağlı hazırıq işləri həyata keçirilməsi arzuolunandır”.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu hesab edir ki, Qarabağ separatçılarının lideri Araik Arutyunyanın İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Ermənistanda və Qarabağ separatçıları arasında mövqeləri xeyli zəifləyib: “Səbəbi də budur ki, məğlubiyyətdə onu da günahkar sayırlar. Araik Arutunyan hətta müharibədən dərhal sonra istefa verməyi düşünürdü. Ancaq Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan onu inandırdı ki, istefa verməsin. Digər tərəfdən, Moskva da həmin anda Araik Arutyunyanın istefasının əleyhinə idi. Çünki Moskva rusiyalı hərbçiləri Qarabağda yerləşdirirdi və ona bu bölgədə tərəfdaş lazım idi. Araik Arutyunyan isə Moskvanın bütün istəklərini yerinə yetirir”.
E.Şahinoğlunun fikrincə, bütün bunlara baxmayaraq, Arutyunyan üçün Qarabağdakı separatçıları idarə etmək çətindir: “Çünki həmin separatçıların bir hissəsi Nikol Paşinyanın əsas rəqibi keçmiş prezident Robert Köçəryanın nəzarəti altındadır. Radikal separatçılar Araik Arutyunyanı istefaya məcbur etmək istəyirlər. Bundan sonra separatçılar yeni ”seçki” keçirib, öz adamlarını “prezident” seçdirmək niyyətindədirlər. Bu, elə bir şəxs olmalıdır ki, Köçəryan və Rusiyanın siyasi mərkəzləri ilə daha sıx bağlı olsun. Kremlin Köçəryanla sıx əlaqələri var. Ona görə də Qarabağda Köçəryana dəstək verən birisinin “prezident” olması Kremlin də maraqlarına cavab verir. Moskva Rusiya hərbçilərinin uzun müddət bölgədə qalmasını istəyir. Bunun üçün Moskva Qarabağdakı separatçılarla hazırkı əməkdaşlığı genişləndirməyi planlaşdırır”.
“Atlas” rəhbəri hesab edir ki, Azərbaycan Qarabağda “yeni seçkiyə” imkan verməməlidir: “Rəsmi Bakı bunu əngəlləmək üçün Araik Arutyunyanın həbsini sürətləndirməyə qərar verib. Azərbaycanın Baş Prokurorluğunun bununla bağlı açıqlaması var. Araik Arutyunyan beynəlxalq axtarışa verilərsə, onun xarici ölkələrə səfərlərində problemlər yaranacaq. Ancaq əgər bundan sonra da Araik Arutyunyanı Moskvada gizli şəkildə qəbul edərlərsə, bu, Bakı ilə Moskva arasındakı münasibətlərdə ciddi suallar yaradacaq”.
Proseslər onu göstərir ki, artıq bıçaq sümüyə dirənməkdədir və Ermənistanın oyunbazlığına, Qarabağ separatçılarının həyasızlığına çox dözməyəcəyik. Dövlət başçımız əbəs yerə xəbərdarlıq etməyib: 1 ay başa çatıb, qaldı 5 ay…“Yeni Müsavat”
