ATƏT-in Minsk qrupuna verilmiş mandatartıq de-faktoetibarsız sayılır. Dünyanın siyasi müstəvisində özünü qabarıqşəkildəgöstərənəsasproblemlərdən biri də ikili standartlarla bağlıdır. XüsusəndəQərbdövlətlərivə onların təmsil olunduğu bəzibeynəlxalqtəşkilatlartərəfindən dünyada gedənproseslərə ikili standartlar əsasında yanaşılması özünü getdikcə daha çoxbüruzəverməkdədir.
Vətənmüharibəsinə kimi beynəlxalqictimaiyyətErmənistanınQarabağdanışıqlarındaqeyri-konstruktivmövqe nümayiş etdirməsinə, status-kvonunqorunubsaxlanmasıcəhdlərinə, danışıqlarınpozulmasınayönəlikaddımlarınakəskin iradını bildirmirdi. Ermənistanhəttamünaqişəninhəlli üçün mandat verilmiş ATƏT-in Minsk qrupununhəmsədrlərininbəyanatlarındaəks olunmuş status-kvonunsaxlanmasınınyolverilməzliyi, hərbiəməliyyatlardançəkinməsivə problemin sülh yolu iləhəllitəkliflərinidə hesaba almırdı.
Bu, bir həqiqətdir ki, 1992-ci il martın 24-də ATƏT çərçivəsindəyaradılan Minsk qrupuvə bu qrupun 1997-ci ildənhəmsədrləri (ABŞ, Fransa vəRusiya) münaqişəninədalətlihəlli üçün təcavüzkaraqarşıheç bir təzyiqgöstərməkniyyətindəolmayıb. QrupunqəbuletdiyisənədlərdəAzərbaycanınərazibütövlüyünün, sərhədlərinintoxunulmazlığının, suverenliyininbərpasınınzəruriliyi bildirilirdi. Lakin tərəfsizvasitəçilikmissiyasınıüzərinə götürmüş ATƏT-in Minsk qrupununhəmsədrlərininfəaliyyətigöstərirdi ki, münaqişəninədalətlihəlli yolunda müsbətirəliləyişolmayacaq. Belə olan halda sual yaranır: əgərmünaqişətərəfləri öz aralarında razılığagələbilirdilərsə, onda Minsk qrupununyaradılması hansı məqsədidaşıyırdıvə bu qurumunkeçəndövrərzində apardığı çoxsaylıdanışıqlarınmənasınə idi?
TəcavüzkarErmənistanaqarşıheç bir əməlitədbiringörülməməsi ATƏT-in nüfuzuna xələlgətirməkləbərabər, onun tərkibindəyaradılan Minsk qrupuna olan ümidləridəheçəendirmişdi. Minsk qrupu yarandığı vaxtdanindiyədəkqəbuletdiyisənədlərdə bir dəfədə olsun Ermənistanınişğalçılıqsiyasətindənnəinkidanışılmır, əksinə, müxtəlifvaxtlardadigərbeynəlxalqtəşkilatların da işğalfaktınınəks olunduğu sənədlərinqəbulunaetirazedərəkməsələnin yalnız qurumçərçivəsindəhəlledilməsinə üstünlük vermişdi.
ÖtənmüddətərzindəErmənistandanışıqlar adı altında imitasiyailəməşğul idi. Təbii ki, buna rəvacverən ATƏT-in Minsk qrupununmücərrədvəənənəvibəyanatları da eləstatus-kvonuqoruyubsaxlamağa çalışan Ermənistanıhərdəfə bir az da şirnikləndirirdi. ATƏT-in Minsk qruputəcavüzkarı öz adı ilə çağırmalı, onu sülhəməcburetmək üçün BMT Təhlükəsizlik Şurasının qəbuletdiyi 822, 853, 874, 884 saylı qətnamələrəsasındaqeyd-şərtsizAzərbaycantorpaqlarındançıxmasınıbirmənalışəkildətələbetməli idi.
Beləliklə, Minsk qrupununhəlletməli olduğu problemi 2020-ci ilin VətənmüharibəsindəAzərbaycan 44 günəhərbi yolla həlletdi. Xatırladaq ki, müharibəmüddətində Minsk qrupununhəmsədrlərionilliklərdiuzadaraqyubatdıqları problemin sülh yolu iləhəllininvacibliyinidiqqətəçatdırırdılar. Ancaqhərkəsşahidlikedirdi ki, sülhü onlar heçvaxttəminedəbilmədilər. Çünkisülhünəldəedilməsinin yolları beynəlxalqhüquqla dəqiqtəsbitolunmuşdu. Elə buna görədəhələ 2020-ci ilin dekabrında Minsk qrupununFransadanvə ABŞ-dan olan həmsədrləriniqəbuledənPrezident İlham Əliyev Minsk qrupunun 28 il ərzində problemin həllindəheç bir rol oynamadığını birbaşa onların özlərinindiqqətinəçatdırmışdı.
RusiyanınxüsusitapşırıqlarüzrəsəfiriİqorXovayevinAzərbaycanlaErmənistan arasında münasibətlərinnormallaşmasınıntəşviqiüzrəxüsusinümayəndəsivəzifəsinətəyinedilməsi Kremlin Minsk qrupu formatından uzaqlaşaraqxüsusinümayəndəlikinstitutuna üstünlük verdiyinigöstərir. Artıqüçtərəfligörüşlərdə, qəbul olunan bəyanatlarda Minsk qrupunun adı beləçəkilmir.
Göründüyü kimi, baş verən son siyasi proseslər Minsk qrupununartıq “ofsayd”a salındığını vəPrezident İlham Əliyevinqurumunmandatının de-faktoetibarsız olduğu haqdafikirlərininövbətidəfətəsdiqedir.
AzərbaycanPrezidentibəyanedib ki, DağlıqQarabağmünaqişəsiartıqhəllolunub, AzərbaycanınDağlıqQarabağ inzibati ərazisiyoxdurvəolmayacaq. Bəs onda Minsk qrupunəiləməşğulolmaqistəyir? Vətənmüharibəsi başa çatdıqdanindiyəqədər bu qurumgöstərəcəyifəaliyyətinistiqamətiilə bağlı heç bir təklifverməyib. İndikişəraitdəisə Minsk qrupu, onun həmsədrlər formatı faktikiolaraqqeyri-funksionalvəziyyətdədir. Bunu artıqhəmsədrölkələrinyüksəkvəzifəlişəxsləridəbildirirlərvəbelə olan haldaəlbəttə ki, hər hansı bir qrupşəklindəfəaliyyətdənsöhbətgedəbilməz. ATƏT-in Minsk qrupu ona bəslənənümidləri doğrultmadı. Prezidentinsöylədiyi kimi, ATƏT yalnız bir mötəbərbeynəlxalqtəşkilat kimi öz rolunu oynaya bilər.
ZərinəHümbətova– AzərbaycanDövlətPedaqojiUniversiteti
