Dövlətlərin və xalqların tarixində siyasi liderlərin, böyük şəxsiyyətlərin əvəzolunmaz xidmətləri var. Məhz güclü liderlərin sayəsində hər bir xalq özünün düzgün inkişaf yolunu seçmiş, dövlətçiliyini qoruyub gücləndirmişdir. Ümummilli lider Heydər Əliyev XX əsrdə xalqımızın taleyində müstəsna rolu olan belə tarixi şəxsiyyətdir. Aradan illər, onilliklər keçdikcə Heydər Əliyevin Azərbaycan dövləti və xalqı qarşısındakı tarixi xidmətlərinin nəticələrini daha yaxından görür, mahiyyətini daha dərindən anlayırıq.
Heydər Əliyev həm sovet hakimiyyəti illərində, həm müstəqillik dövründə Azərbaycan dövləti qarşısında olduqca böyük və tarixi xidmətlər göstərmişdir. Ulu Öndərin respublikamıza ilk rəhbərliyi 1969-cu ildən başlayır. “Qoy ədalət zəfər çalsın!” deyən Ulu Öndər nöqsanlara, çatışmazlıqlara qarşı barışmaz idi.
Ulu Öndərin təşəbbüsləri və tələbkarlığı ilə həyata keçirilən islahatlar nəticəsində iqtisadiyyatda vüsətli dəyişikliklər baş verdi. Maşınqayırma, kimya, neft-kimya, elektron sənayesi, əlvan və qara metallurgiya, yüngül sənaye, yeyinti, emal müəssisələri inşa olundu. O cümlədən bir sıra strateji əhəmiyyətli müəssisələr yaradıldı. Məhz Heydər Əliyevin qətiyyəti, iradəsi və təşəbbüskarlığı ilə keçmiş SSRİ-nin bir sıra strateji əhəmiyyətli müəssisələri Azərbaycanda inşa olundu. Bununla həm də respublikamızın gələcək müstəqilliyinin iqtisadi əsası da formalaşdırıldı. Belə ki, müstəqil Azərbaycanın sosial-iqtisadi bünövrəsi məhz ötən əsrin 70-80-ci illərində qoyuldu və ölkəmizin gələcəyi üçün möhkəm təməl yaradıldı.
Milli kadrların yetişməsi istiqamətində də mühüm uğurlar əldə olundu. Həmin illərdə respublikamızda ali təhsil müəssisələrinin inkişafı sahəsində mühüm qərarların qəbulu ilə yanaşı, Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə hər il 2500 nəfər azərbaycanlı gənc oxumaq üçün sovet ittifaqının ən nüfuzlu ali məktəblərinə göndərilirdilər. Bakıda C.Naxçıvanski adına hərbi məktəbin yaradılması isə azərbaycanlı zabitlərin yetişməsi üçün atılan mühüm addım idi.
Tarixi hadisələrin sonrakı gedişi də sübut etdi ki, Heydər Əliyevin 1969-1982-ci illərdə gördüyü işlər gələcəkdə milli dövlətçilik ideyalarının hərəkətverici qüvvəyə çevrilməsi və cəmiyyətin bu ideya ətrafında səfərbər olması üçün şərait yaratdı. Həmin dövrdə respublikada bərqərar edilən əsl işgüzarlıq mühiti, sosial ədalətə əsaslanan sağlam mənəvi-psixoloji ab-hava iqtisadi tərəqqinin yüksək həddə çatmasına, Azərbaycanın keçmiş ittifaq miqyasında nüfuz qazanmasına, hətta beynəlxalq səviyyədə tanınmasına imkan verdi.
Heydər Əliyev 1982-ci ildə SSRİ Nazirlər Soveti Sədrinin birinci müavini vəzifəsinə irəli çəkildi. Ulu Öndərin bu vəzifəyə təyin olunması Azərbaycanın böyük uğuru idi.
Moskvada işlədiyi dövrdə Heydər Əliyev dövlətin olduqca vacib sahələrinə məsul idi. Heydər Əliyev olan yerdə inkişaf və yüksəliş vardı.Əlbəttə, Heydər Əliyevə olan yüksək ehtiram həm də Azərbaycanın nüfuzunun yüksəlməsi demək idi. Heydər Əliyev SSRİ rəhbərliyində təmsil olunarkən həm də Azərbaycanı dünyada tanıtdı.
Heydər Əliyev həm də ermənilərin Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının qarşısını qətiyyətlə alırdı. Ulu Öndər bu vəzifədə vacib və çətin sahələrə nəzarət etsə də, respublikamıza diqqət və qayğısını əsirgəmirdi. Yalnız Ulu Öndər 1987-ci ildə Sov.İKP MK Siyasi Bürosunun üzvlüyündən və SSRİ Nazirlər Soveti Sədrinin birinci müavini vəzifəsindən istefa verdikdən sonra xalqımıza qarşı ərazi iddiaları baş qaldırdı. Təəssüf ki, o dövrdə Azərbaycan rəhbərliyi bu məsələdə qətiyyətsizlik nümayiş etdirdi, erməni iddialarının, Dağlıq Qarabağdakı separatizmin qarşısının alınması üçün cəsarətli mövqe ortaya qoya bilmədi. Bu da Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının güclənməsinə gətirib çıxardı, daha sonra 20 Yanvar faciəsi baş verdi. Həmin ağır günlərdə də Heydər Əliyev heç nədən qorxmadan, böyük cəsarətlə haqq səsini ucaltdı. Cənab İlham Əliyevlə birlikdə Moskvada Azərbaycan nümayəndəliyinə gələrək sovet rəhbərliyinə, şəxsən M.Qorbaçova etirazını bildirdi.
Heydər Əliyevin əzmkarlığı, vətənpərvərliyi Azərbaycanın ovaxtkı rəhbərliyinin qısqanclığı ilə müşayiət olunurdu. Onu təqiblərə məruz qoyur, Azərbaycana qayıdışını əngəlləməyə çalışırdılar. Lakin Heydər Əliyevin 1990-cı ilin yayında Bakıya və daha sonra Naxçıvana qayıdışı respublikamızın siyasi həyatında mühüm hadisələrlə əlamətdar oldu. 1990-cı ildə Azərbaycan Ali Sovetinə və Naxçıvan MSSR Ali Sovetinə deputat seçilən Heydər Əliyev bütün fəaliyyətini Azərbaycanın istiqlal mücadiləsinə və Naxçıvanın müdafiəsinə həsr etdi. O dövrdə Heydər Əliyevin Türkiyə və İranla yaratdığı münasibətlər blokada vəziyyətində yaşayan Naxçıvanın sosial-iqtisadi vəziyyətinə müsbət təsir etdi. Məhz Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə ilk dəfə üçrəngli bayrağımız Dövlət bayrağı kimi təsbit olundu.
Heydər Əliyevin xalqımız və dövlətimiz qarşısında tarixi xidmətinin ən mühüm mərhələsi isə müstəqilliyimizin ilk illərində uğurla həyata keçirdiyi xilaskarlıq missiyasıdır.
Heydər Əliyevin 1993-cü il iyun ayının 15-də Ali Sovetin Sədri seçilməsi Ulu Öndərə olan böyük inamın bariz təsdiqi idi. İnsanlar bundan sonra rahat oldular. Əgər həmin məqamda Heydər Əliyev hakimiyyətə gəlməsəydi, Azərbaycan parçalana, müstəqilliyimiz itirilə bilərdi.
Xalqın səsinə səs verən Heydər Əliyevin 1993-cü ildə siyasi rəhbərliyə gəlişi Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin qorunub saxlanmasına və möhkəmləndirilməsinə xidmət edən başlıca amil oldu. Heydər Əliyev ölkəni gözləyən bütün təhlükələri dəf etməklə müstəqilliyimizin əbədi olmasını təmin etdi, müasir Azərbaycan dövlətinin banisinə çevrildi. Ümummilli lider qısa vaxt içərisində ölkədə sabitliyi və əmin-amanlığı bərpa etdi. Bu baxımdan vətənimizin parçalanmaqdan xilası, müstəqil dövlətçiliyimizin yaşadılması Heydər Əliyevin dövlətimiz və xalqımız qarşısında ən böyük tarixi xidmətidir. Ona görə müasir tariximizə Heydər Əliyevin adı çox düzgün olaraq müasir və müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı kimi həkk olunub.
Fatimə Talıbzadə
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti
