Özünün fiziki gücünə görə Cahan Pəhləvan, rəqiblərinə qarşı comərd davranışına görə Cavanmərd ləqəbi qazanan Qulamrza Təxti 1930-cu ildə Tehranda azərbaycanlı ailəsində anadan olub. Məktəbdə 9 il oxuduqdan sonra ailə vəziyyəti onu işləməyə məcbur edib. Güləş və zorxana ilə xeyli gec, 19 yaşında məşğul olmağa başlayıb. Amma artıq 20 yaşında sərbəst güləş üzrə İran çempionu olub. 21 yaşında isə dünya çempionatında iştirak edir, dalbadal 6 qələbə qazanaraq finala çıxır, amma burada Türkiyə güləşçisi Heydər Zəfərə uduzur. Təxti növbəti ildə keçirilən olimpiya oyunlarında yenə gümüş medal qazanır, finalda SSRİ-dən olan David Tsimakuridzeyə uduzur.
Əvəzində dörd il sonra növbəti olimpiya oyunlarında İran ilk dəfə qızıl medallar qazandı. İki çempiondan biri İmaməli Həbibi (Mazandaran pələngi), digəri də Qulamrza Təxti oldu. Cahan Pəhləvan bu dəfə finalda sovet idmançısı Boris Kulayevi məğlub edir. Sonrakı karyerası boyu iki dəfə dünya, bir dəfə Asiya çempionu olur, 1960-cı ildə olimpiadada yenə gümüş medal qazanır. Finalda türk İsmət Atlıya uduzur.
İranda daha titullu idmançılar, o cümlədən güləşçilər az olmayıb. Amma Təxti hamısından daha populyardır. Bu da onun həm güləş zamanı göstərdiyi alicənablıq, həm də vətəndaş mövqeyi ilə bağlı idi. Bir dəfə Leninqradda keçirilən turnirdə yerli güləşçi Anatoli Albula qalib gəlir. Görüşdən sonra Albulun tribunada oturan anasına yaxınlaşaraq “Nəticəyə görə bağışlayın, amma sizin oğlunuz əla güləşçidir” deyir. Albulun anası gülümsəyərək Qulamrzanı öpür. Başqa bir halda sovet idmançısı Aleksandr Medvedlə qarşılaşır. Rəqibin sağ dizinin zədəli olduğunu bilən Təxti görüş boyu həmin ayağa hücum etmir. Bu alicənablığı ona məğlubiyyət hesabına başa gəlsə də, prinsipindən dönmür.
Təxti şah hakimiyyətinə qarşı müxalif mövqedə idi. Başqa bir azərbaycanlı Mehdi Bazərganın rəhbərlik etdiyi İran Azadlıq Hərəkatı təşkilatının üzvü idi. Bu fəallığı onun şəxsi həyatına da təsir etmişdi. Sevdiyi Leyla adlı qızı ona verməmişdilər. Qızın anası “mən siyasətçilərə qız vermirəm, onların sonu zindan və edamdır” demişdi. Daha sonra o, Şəhla Təvəkküli ilə evlənir və Babək adlı oğlu olur.
Cavanmərd Qulamrza Təxti 1968-ci il yanvarın 7-də Tehranın “Atlantik” otelindəki nömrəsində ölü tapıdlı. Rəsmi versiyaya görə, Təxti ailə problemləri səbəbindən intihar etmişdi. Həqiqətən də o, dörd gün idi ki, evdən çıxıb oteldə qalırdı. Amma bir çoxları bu böyük idmançının şah rejiminin gizli polisi SAVAK tərəfindən öldürüldüyünə inanır. Mən özüm qəti qənaətə gələ bilmədim.
Təxtinin dəfnində yüz mindən çox insan iştirak edir. Onun populyarlığı o həddə idi ki, ölüm xəbərini eşidən 7 nəfər intihar etdi. Üstündən 50 ildən çox keçməsinə baxmayaraq Cahan Pəhləvan iranlıların fəxri olaraq qalır və hər il məzarı ziyarət edilir.
Yadigar Sadıqlı
